Ο αγροτικός τομέας ευθύνεται για το 24% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εκ των οποίων το 75% προέρχεται από εκτρεφόμενα ζώα. Είναι μία από τις λίγες ρυπογόνες δραστηριότητες όπου μπορούμε να ασκήσουμε μία πιο ουσιαστική επιρροή ως άτομα.
Οκόσμος δεν θα είναι ποτέ πια όπως τον ξέραμε αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μένει τίποτα να διασωθεί. Η νέα πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής μπορεί να αντιμετωπιστεί τόσο με την προσαρμογή μας σε αυτά που δεν μπορούμε πλέον να βελτιώσουμε, όσο και με τον μετριασμό της, ώστε να προλάβουμε μελλοντικές συνέπειες
Σε ένα μεγάλο ποσοστό o μετριασμός της κλιματικής αλλαγής εξαρτάται από κυβερνητικές πολιτικές, γι’ αυτό και οφείλει να γίνεται κυρίως σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Δεν μπορούμε να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) εξολοκλήρου ατομικά, εφόσον δεν έχουμε τη δυνατότητα να επέμβουμε άμεσα στις δραστηριότητες που προκαλούν το μεγαλύτερο ποσοστό τους. Η ηλεκτροπαραγωγή (25% των ΑτΘ), η βιομηχανία (21% των ΑτΘ) και οι μεταφορές (14% των ΑτΘ) αποτελούν τους μεγαλύτερους τομείς ρύπανσης και μόνο στην τρίτη κατηγορία μπορούμε να συνεισφέρουμε πιο ουσιαστικά στην αλλαγή. Αν σκεφτούμε δε, ότι στις μεταφορές συμπεριλαμβάνονται οι εκπομπές από αεροπλάνα, πλοία και φορτηγά, το να αγοράσεις ένα Tesla ίσως δεν σώζει από μόνο του τον πλανήτη. Ο αγροτικός τομέας ευθύνεται για το 24% των ΑτΘ, εκ των οποίων το 75% προέρχεται από εκτρεφόμενα ζώα και είναι μία από τις λίγες ρυπογόνες δραστηριότητες όπου μπορούμε να ασκήσουμε μία πιο ουσιαστική ατομική επιρροή. Φυσικά και μπορούμε να χρησιμοποιούμε λιγότερο το δικό μας όχημα και περισσότερο τα ΜΜΜ, να κάνουμε λιγότερα σκουπίδια, να ελαττώσουμε το πλαστικό· αυτές είναι πρακτικές που προωθούνται και επιβραβεύονται αρκετά τα τελευταία χρόνια. Αλλά γιατί δεν ακούμε πολύ για την κατανάλωση κρέατος;
Η σύνδεση της βιωσιμότητας και του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής με την κατανάλωση κρέατος είναι πλέον αποδεδειγμένη. Η εκτροφή ζώων παράγει μεγάλες ποσότητες μεθανίου, απαιτεί τη χρήση μεγάλων ποσοτήτων νερού και εκτάσεων γης και αποτελεί βασική αιτία απώλειας βιοτόπων και άγριας πανίδαςAnimal Agriculture Causing Extinctions | World Animal Foundation. Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι το 75% των εκπομπών που προκαλούνται από τη χρήση γης (αποψίλωση, καλλιέργεια, λίπανση) προέρχεται από δραστηριότητες παραγωγής τροφίμων ζωικής προέλευσης. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι εάν όλος ο πλανήτης υιοθετούσε άμεσα plant-based διατροφικές συνήθειες, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μειώνονταν κατά 63% με vegetarian διατροφή και 70% με vegan διατροφή έως το 2050, ενώ θα περιοριζόταν η χρήση επιβλαβών για το περιβάλλον παρασιτοκτόνων και αντιβιοτικών.
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι μία χορτοφαγική διατροφή δεν αρκεί από μόνη της για να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα. Το πρόβλημα δεν σταματάει στον διαχωρισμό αγροκαλλιέργειας-κτηνοτροφίας, αλλά συνεχίζεται στη μαζική παραγωγή. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μη βιώσιμης φυτικής παραγωγής είναι το φοινικέλαιο, το οποίο βρίσκουμε σε πληθώρα τροφίμων, παράγεται μαζικά και είναι υπεύθυνο για την αποψίλωση μεγάλων εκτάσεων, την απώλεια βιοποικιλότητας και την εκπομπή μεγάλων ποσοτήτων αέριων του θερμοκηπίου. Είναι επομένως απαραίτητο να ενθαρρύνεται και να προωθείται μία διατροφή που βασίζεται σε βιώσιμες, μικρής κλίμακας καλλιέργειες ντόπιων ποικιλιών, με σεβασμό στη βιοποικιλότητα.
Αφού όμως είναι τόσο σημαντικό, γιατί είναι δύσκολο να τεθούν κατευθυντήριες γραμμές για την προώθηση plant based διατροφών; Γιατί ενώ μπορούμε να καταργήσουμε τα πλαστικά καλαμάκια, δεν συζητιέται αρκετά η μείωση του κρέατος; Σε αντίθεση με άλλες στρατηγικές μετριασμού της κλιματικής αλλαγής (ενέργεια, μεταφορές, φόρος άνθρακα) η προώθηση της χορτοφαγίας σαν λύση στην κλιματική αλλαγή βρίσκει μεγαλύτερη αντίσταση από κοινό και κυβερνώντες. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που συμβαίνει κάτι τέτοιο.
Αφορά την τροφή που είναι άμεσο και προσωπικό θέμα και ζήτημα επιβίωσης εν γένει. Οι άνθρωποι είναι πιο δεκτικοί στο να αλλάξουν πτυχές της ζωής τους που μοιάζουν λιγότερο προσωπικές, όπως π.χ. το να ανακυκλώνουν· αλλά το να προτρέψει ένας κυβερνητικός φορέας τους πολίτες να αλλάξουν διατροφικές συνήθειες μοιάζει πιο επεμβατικό. Η τροφή είναι βασική ανάγκη συνυφασμένη με την προσωπική επιλογή. Μένει να σκεφτεί κανείς τις έντονες αντιδράσεις εναντίον ατομικών προστατευτικών μέτρων κατά της Covid-19 (μάσκες, εμβόλιο) σε αντιπαράθεση με τις πιο ήπιες ή και καθόλου αντιδράσεις εναντίον πιο συλλογικών μέτρων(αποστάσεις, λόκνταουν).
Deanimalization. Ο όρος deanimalization δεν μεταφράζεται στα ελληνικά και περιγράφει την αποστασιοποίηση από το ζώο ως έμβιο ον και τον διαχωρισμό του από τη διαδικασία στην οποία υποβάλλεται για να γίνει τροφή. Ακούμε με αποτροπιασμό ότι στην Κίνα τρώγονται σκυλιά, αλλά θεωρούμε φυσικό να τρώμε μπέικον. Ακόμα και οι όροι που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το κάθε είδος κρέατος συχνά δεν ανταποκρίνονται στο όνομα του ζώου από το οποίο προέρχονται. Κανείς δεν λέει ότι το αγαπημένο του φαγητό είναι το γουρούνι ή η αγελάδα· λέμε χοιρινό ή μοσχαρίσιο κρέας.
Με λίγα λόγια, το καταναλωτικό κοινό έχει εκπαιδευτεί να μην συνδέει το φαγητό με το ζώο από το οποίο προέρχεται. Ο μετριασμός αυτής της αντίληψης θα άνοιγε τον δρόμο σε μία πιο ειλικρινή σχέση με το φαγητό και ίσως θα έκανε τον κόσμο πιο δεκτικό στη χορτοφαγία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το «πείραμα» που έκανε YouTuber στην Κορέα, υιοθετώντας ως κατοικίδιο ένα μωρό γουρούνι με σκοπό να το φάει σε 100 μέρες. Ο λογαριασμός συγκέντρωσε χιλιάδες subscribers που τον παρακολουθούσαν να συμπεριφέρεται στο γουρούνι σαν κατοικίδιο και άρχισαν να τον παρακαλούν να μην πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του. Μετά από 100 μέρες, παρουσίασε σε ένα συγκλονισμένο κοινό ένα μαγειρεμένο νεκρό γουρούνι. Από ό,τι αποδείχθηκε αργότερα, το κατοικίδιο ήταν ζωντανό, ενώ τη θέση του είχε πάρει ένα άλλο, «ανώνυμο» γουρούνι. Ένα μέρος του κοινού ανακουφίστηκε υπερτονίζοντας έτσι την ειρωνεία του διαχωρισμού κατοικιδίου/τροφής.
Η χορτοφαγία έχει εντυπωθεί στη συνείδηση πολλών ανθρώπων ως γραφική. Οι βασικές προκαταλήψεις γύρω από τις χορτοφαγικές διατροφές αφορούν την έλλειψη πρωτεΐνης, βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Η έρευνα είναι ακόμα πρόσφατη, αλλά δείχνει ότι μία χορτοφαγική διατροφή μπορεί να είναι ισορροπημένη εάν τηρούνται ορισμένοι κανόνες (προϋπόθεση που ισχύει, εξάλλου, όταν ακολουθείται οποιαδήποτε διατροφή). Η προκατάληψη που παραμένει είναι η εικόνα του γραφικού χορτοφάγου που ζει αποκλειστικά με μαρούλι. Η έλλειψη επιλογών σε χορτοφαγικά πιάτα και η αντίληψη ότι οι χορτοφάγοι είναι άνθρωποι που σκοπός της ύπαρξής τους είναι να πείσουν όσο το δυνατό περισσότερους να γίνουν vegan ή vegetarian, δεν ανταποκρίνονται στα σημερινά δεδομένα. Παρόλα αυτά συχνά παρατηρείται μία άρνηση αποδοχής της χορτοφαγίας ως τρόπου ζωής, λόγω αυτών των παρωχημένων αντιλήψεων.
Ένα ακραίο επιχείρημα κατά των plant-based διατροφών είναι ότι, σε περίπτωση που όλος ο πλανήτης σταματούσε να καταναλώνε κρέας και τα υποπροϊόντα του, τα παραγωγικά ζώα θα έπρεπε ή να θανατωθούν ή να απελευθερωθούν στη φύση, κάτι που θα απειλούσε πολλά είδη με εξαφάνιση.
Όμως ένας βασικός παράγοντας που δεν λαμβάνεται υπόψη από αυτούς που ανησυχούν είναι το overbreeding. Ο πληθυσμός ζώων που χρησιμοποιούνται για το κρέας και τα υποπροϊόντα του είναι υπερβολικά μεγάλος, λόγω της συνεχιζόμενης εκτροφής από ανθρώπους. Αυτή η πρακτική έχει οδηγήσει στην ανεξέλεγκτη αύξηση των παραγωγικών ζώων, η οποία είναι μεγαλύτερη ετησίως από αυτήν του ανθρώπινου πληθυσμού.
Εξάλλου, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι ο κόσμος στρεφόταν μαζικά στην plant-based διατροφή, αυτό ρεαλιστικά δεν θα γινόταν ξαφνικά. Η μετάβαση θα ήταν σταδιακή και τα εκτρεφόμενα ζώα θα έμπαιναν σε μία διαδικασία σταδιακής μείωσης, οπότε πιθανότατα δεν θα χρειαζόταν να θανατωθούν μαζικά. Ακόμα και τότε βέβαια, ένα μέρος των παραγωγικών ζώων θα μπορούσε να απελευθερωθεί στη φύση, όπως γουρούνια και πρόβατα, και θα είχε τη δυνατότητα να επιβιώσει. Αυτό βέβαια αφορά ορισμένα μόνο είδη, αφού κάποια, που εκτρέφονται μόνο για κατανάλωση, έχουν μεταλλαχθεί γενετικά ώστε να παράγουν περισσότερο γάλα ή να έχουν περισσότερο λιπώδη ιστό, με αποτέλεσμα να έχουν γενετικές αδυναμίες και να είναι επιρρεπή σε ασθένειες. Αυτές οι φυλές πιθανότατα δεν θα επιβίωναν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, αλλά θα εξαφανίζονταν μέσω φυσικής επιλογής.
Μένει όμως να αναρωτηθούμε αν η εξαφάνιση αυτών των φυλών είναι τόσο ανησυχητική όσο η εξαφάνιση άγριας πανίδας, που επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την χρήση γης για εκτροφή παραγωγικών ζώων. Αυτή έχει μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο, καθώς διαταράσσει δραματικά την ισορροπία του οικοσυστήματος. Τα τρία τέταρτα του χερσαίου περιβάλλοντος και περίπου το 66% του θαλάσσιου περιβάλλοντος έχουν αλλοιωθεί σημαντικά από ανθρώπινες ενέργειες, σε σημείο που το 1/3 όλων των φυτών και ζώων μπορεί να έχει εξαφανιστεί μέχρι το 2070. Η κτηνοτροφία έχει ένα αρκετά μεγάλο μέρος ευθύνης για αυτό.
Η προσπάθεια εκλογίκευσης του «να συνεχίσουμε ό,τι κάναμε έως τώρα» χωρίς ενοχές ενώ όλα γύρω μας αλλάζουν και βλέπουμε σε πραγματικό πλέον χρόνο τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οδηγεί σε επιχειρήματα που επιχειρούν να καταρρίψουν στρατηγικές που υποδεικνύει η ίδια η επιστημονική κοινότητα ως βοηθητικές. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι θα εξαφανιστούν όλες οι φυλές αγελάδων αν στο μέλλον οι άνθρωποι υιοθετήσουν μία plant based διατροφή και σίγουρα δεν θα εξαφανιστούν όλα τα παραγωγικά ζώα. Αλλά η ερώτηση που οφείλουμε να κάνουμε δεν είναι αυτή. Αυτό που πρέπει να αναρωτηθούμε είναι: Αξίζει να σώσουμε ορισμένα είδη αγελάδων ή ολόκληρο τον πλανήτη;
Leave a comment