Χρειάστηκε περίπου ένας μήνας έντονων εσωτερικών συγκρούσεων για να καταλήξει η ΕΕ σε μια συμφωνία μερικού εμπάργκο του ρωσικού πετραλαίου, η οποία ανακοινώθηκε την Δευτέρα.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, θα επηρεαστούν άμεσα το 75% των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου, αυξάνοντας αυτή την αρνητική επιρροή στο 90% μέχρι το τέλος του έτους.

Τι αποφασίστηκε

Ειδικότερα η ΕΕ αποφάσισε την άμεση απαγόρευση της εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου που μεταφέρεται με δεξαμενόπλοια, από  το οποίο καλύπτει περίπου τα 2/3 των ρωσικών εισαγωγών της. Το πετρέλαιο που μεταφέρεται μέσω του κρίσιμου αγωγού «Ντρούζμπα» («Φιλία») εξαιρείται από την απαγόρευση, ως μια βασική παραχώρηση στην Ουγγαρία, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό πετρέλαιο και η οποία μπλόκαρε τη διαδικασία της απόφασης.

Ποιοι επωφελούνται της εξαίρεσης

Η Ουγγαρία δεν είναι το μοναδικό κράτος – μέλος της ΕΕ που θα συνεχίζει να απολαμβάνει το ρωσικό πετρέλαιο παρά το εμπάργκο. Η ΕΕ είναι σίγουρη ότι οι περισσότερες ρωσικές ροές πετρελαίου προς τα εδάφη της θα σταματήσουν μέχρι το τέλος του έτους, επειδή η Γερμανία και η Πολωνία, οι χώρες που επωφελούνται από την βόρεια διακλάδωση του «Ντρούζμπα», έχουν υποσχεθεί να παραιτηθούν από αυτόν. Οι χώρες του νότιου κλάδου του αγωγού – ο οποίος έχει κατασκευαστεί επί ΕΣΣΔ – η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Τσεχία, θα επωφεληθούν επίσης από την «προσωρινή» εξαίρεση.

Θα πάει η ΕΕ σε ολικό εμπάργκο και πότε;

Η λέξη «προσωρινή» εξαίρεση μπαίνει σε παρένθεση, διότι, όπως σχολιάζει και η βρετανική εφημερίδα «The Guardian», δεν είναι σαφές το πότε θα περάσει η ΕΕ σε πλήρες εμπάργκο του ρωσικού πετρελαίου. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπέρμαχος των κυρώσεων κατά της Μόσχας, υποσχέθηκε ότι η ΕΕ θα συζητήσει πώς να κλείσει αυτην την εκκρεμότητα «το συντομότερο δυνατό».

Η Ουγγαρία ζητά ζεστό χρήμα από την ΕΕ για να ανακατασκευάσει τα διυλιστήρια πετρελαίου που μπορούν να αποθηκεύσουν μόνο το ρωσικό αργό. Η Κροατία χρειάζεται επίσης χρόνο για να ενισχύσει τις προμήθειες στον βόρειο γείτονά της, την Ουγγαρία, μέσω του αγωγού «Adria». Συνεπώς, η ΕΕ αποφεύγει προς το παρόν να δώσει λεπτομέρειες σχετικά με την ημερομηνία λήξης της εξαίρεσης για την Κεντρική Ευρώπη.

Θα επηρεάσει αυτή η απόφαση την ρωσική πολεμική μηχανή, όπως ελπίζουν οι Βρυξέλλες;

Η ΕΕ πληρώνει τη Ρωσία περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ την ημέρα για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, μια ανεκτίμητη πηγή σκληρού νομίσματος για το Κρεμλίνο για τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία. Ο «Guardian» εκτιμά, ότι μια απότομη μείωση αυτής της οικονομικής ροής βαθαίνει μακροπρόθεσμα τα οικονομικά προβλήματα της Ρωσίας. Ορισμένοι οικονομολόγοι προειδοποιούν, ωστόσο, ότι η επίδραση βραχυπρόθεσμα θα είναι αντίστροφη, δηλαδή βοηθητική προς την Μόσχα, καθώς η Ρωσία επωφελείται από τις υψηλές τιμές. Επίσης, η αναποφασιστικότητα της ΕΕ έδωσε χρόνο στη Ρωσία χρόνο για να βρει εναλλακτικούς αγοραστές.

Ποιες θα είναι οι συνέπειες για την ΕΕ

Σε κάθε περίπτωση, το εμπάργκο της ΕΕ στο ρωσικό πετρέλαιο θα το πληρώσουν οι πολίτες των κρατών μελών της ΕΕ, αφού, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα δουν υψηλότερες τιμές, από τις αντλίες βενζίνης, μέχρι κάθε δραστηριότητα και παραγωγή που συνδέεται με το πετρέλαιο. Οι κυβερνήσεις θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να διαχειριστούν το ήδη αυξανόμενο κόστος ζωής. Είναι ενδεικτικό πως αμέσως μετά την ανακοίνωση του εμπάργκο, η τιμή ανά βαρέλι του αργού Brent έφτασε τα 124,10 δολάρια, το υψηλότερο επίπεδο από τον Μάρτιο, την ώρα που οι τιμές του πετρελαίου έχουν ήδη αυξηθεί πάνω από 55% φέτος και βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα από το 2008.

Έχει άλλα ενεργειακά «χαρτιά» να «παίξει» η ΕΕ

Και ενώ ήδη η επιτυχία του εμπάργκο δεν είναι εξασφαλισμένη από πολλές πλευρές, η ΕΕ φαίνεται να μην έχει άλλα «χαρτιά» να «παίξει» εναντίον της Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα. Μπορεί κάποιοι να βιάζονται για κυρώσεις και στο φυσικό αέριο, όπως η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες, αλλά η ΕΕ εξαρτάται κατά 40% από την Ρωσία για την κάλυψη των αναγκών της σε φυσικό αέριο, κάτι που καθιστά πολύ πρόωρη αυτή τη συζήτηση, αλλά και μακράν δυσκολότερη από το εμπάργκο στο πετρέλαιο.

Η πρώτη αντίδραση της Ρωσίας

Στο μεταξύ η Μόσχα έσπευσε να διαμηνύσει ότι θα βρει άλλους πελάτες για το πετρέλαιό της. Σε ανάρτησή του στο Twitter από την Βιένη, ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ρωσίας στους διεθνείς οργανισμούς, Μιχαήλ Ουλιάνοφ, έγραψε, αναφερόμενος στην πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Όπως είπε η ίδια χθες, η Ρωσία θα βρει άλλους εισαγωγείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι τώρα αντικρούει τις δικές της δηλώσεις. Η πολύ γρήγορη αλλαγή στάσεις δείχνει ότι η Ε.Ε. δεν είναι σε καλή κατάσταση».

Μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση

Ως συνήθως, οι οικονομολόγοι είναι περισσότερο ρεαλιστές από τους πολιτικούς. Μιλώντας στον ρωσικό Τύπο, ο αναπληρωτής διευθυντής του ρωσικού Ινστιτούτου Ενέργειας και Οικονομικών, Αλεξέι Μπελογκόριεφ, εξηγεί ότι έστω και αν το εμπάργκο είναι μερικό, ωστόσο, η μείωση της ροής πετρελαίου προς την Ευρώπη είναι τεράστια, με οικονομικές συνέπειες για την Ρωσία, ακόμη και αν βρει – πράγμα πάντως πιθανότατο – άλλους αγοραστές. «Τώρα αντλούμε 2,7 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ημερησίως προς την Ευρώπη, εκ των οποίων έως και 100 χιλιάδες μέσω του αγωγού “Druzhba”. Μπορεί να είναι μια ανακούφιση η διατήρηση των προμηθειών μέσω των αγωγών, αλλά αυτές είναι μόνο το 30% του όγκου των εξαγωγών μας (σσ: προς την Ευρώπη). Αλλά και πάλι, το 70% χάνεται» επισημαίνει.

Προσθέτει, ωστόσο, ότι η Ρωσία μπορεί να ανακατευθύνει τα δεξαμενόπλοιά της προς άλλες αγορές: «Το πετρέλαιο μας πωλείται με τεράστια έκπτωση 35 – 40 δολαρίων ανά βαρέλι. Υπάρχουν πολλοί αγοραστές, ειδικά σε φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, επειδή οι τρέχουσες τιμές καυσίμων για πολλές χώρες είναι εξαιρετικά επαχθείς. Έτσι, το ρωσικό πετρέλαιο θα βρει αγοραστές. Είναι άλλο πράγμα είναι ότι θα χάσουμε πολλά σε αξία».

Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την πρόβλεψη του εμπειρογνώμονα, και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, το μεταβατικό στάδιο θα είναι αρκετά δύσκολο και κοστοβόρο: «Η αγορά πετρελαίου είναι ρευστή. Είναι εύκολο να πουλήσεις και να αγοράσεις πετρέλαιο. Μεγάλοι όγκοι πωλούνται με βάση τις συναλλαγές spot, οπότε η Ευρώπη θα είναι σε θέση να αγοράσει τους όγκους που λείπουν. Αλλά το όλο ερώτημα είναι σε ποια τιμή. Αν η χώρα μας πουλάει με έκπτωση, τώρα η Ευρώπη πιθανότατα θα πρέπει να πληρώσει παραπάνω, επειδή κανείς δεν έχει υπολογίσει την πρόσθετη ζήτηση».

Όπως σημειώνει ο ίδιος, η ασιατική αγορά ήταν παραδοσιακά η κύρια ατμομηχανή της ανάπτυξης και, συνεπώς, στην τιμή του «μαύρου χρυσού» και τώρα η Ευρώπη θα προσπαθήσει να «τραβήξει την κουβέρτα». «Μην ξεχνάτε ότι παγκοσμίως υπάρχει χρόνια έλλειψη πετρελαίου βαρέων και μεσαίων ποικιλιών, σε αντίθεση με το ελαφρύ αμερικανικό. Ως εκ τούτου, η αγορά είναι πιο σπάνια, πράγμα που σημαίνει ότι η Ευρώπη θα πρέπει να πληρώσει επιπλέον. Το πόσο θα χρειαστεί να πληρώσει είναι μια ανοιχτή ερώτηση, αλλά αυτό σημαίνει ότι το επόμενο έτος οι τιμές του πετρελαίου θα παραμείνουν στο σημερινό επίπεδο ή ακόμα και θα αυξηθούν».

Όπως τονίζει ο αναπληρωτής διευθυντής του ρωσικού Ινστιτούτου Ενέργειας και Οικονομικών, οι τρέχουσες εναλλακτικές στην αγορά πετρελαίου είναι πολύ περιορισμένες. «Η παραγωγή στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξάνεται πολύ πιο αργά από το αναμενόμενο. Ο “OPEC Plus” αντλεί με μικρότερους ρυθμούς από ό, τι θα μπορούσε και αυτό οφείλεται στα προβλήματα με τις εξορύξεις στην Αγκόλα και τη Νιγηρία. Η Σαουδική Αραβία, προφανώς, επωφελείται από τις υψηλές τιμές και επομένως δεν θέλει να αυξήσει την παραγωγή. Ως εκ τούτου, οι τιμές θα είναι υψηλές και αυτ’ο θα είναι το κόστος που θα πληρώσει η Ευρώπη και ολόκληρος ο κόσμος για την εγκατάλειψη των ρωσικών υδρογονανθράκων».

ΠΗΓΗ