HΕυρωπαϊκή Ένωση, έχει δημιουργήσει ένα «σκιώδες» σύστημα για να συλλαμβάνει μετανάστες από την Αφρική, πριν αυτοί φτάσουν στις ακτές της, και στη συνέχεια να τους στέλνει σε κέντρα κράτησης στη Λιβύη, τα οποία διοικούνται από πολιτοφυλακές και οι συνθήκες είναι απάνθρωπες.

Αυτά προκύπτουν από την έρευνα του βραβευμένου με νόμπελ δημοσιογράφου και διευθυντή του Outlaw Ocean Project, Ίαν Ουρμπίνα, ο οποίος μάλιστα αιχμαλωτίστηκε για 6 μήνες από Λίβυους παρακρατικούς και αποκόμισε μερικά σπασμένα πλευρά.

Όπως δηλώνει στο DemocracyNow, «η πολιτική της ΕΕ για την ανάθεση της μετανάστευσης σε ένα αποτυχημένο κράτος όπως η Λιβύη, είναι μια πραγματικά καταδικασμένη στρατηγική, η οποία γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνη καθώς περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να αναζητούν ασφαλέστερα μέρη». Η μεγάλη αυτή έρευνα δημοσιεύθηκε στο The New Yorker και στο The Outlaw Ocean.

Οι εγκαταστάσεις

Κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου στην Γκουτ αλ-Σάαλ, μια γειτονία γεμάτη με συνεργεία και μάντρες αυτοκινήτων στην Τρίπολη, την πρωτεύουσα της Λιβύης, βρίσκεται πλέον μια συλλογή από αυτοσχέδιες αποθήκες. Οι εγκαταστάσεις, οι οποίες παλαιότερα λειτουργούσαν σαν αποθήκες τσιμέντου, επαναλειτούργησαν τον Ιανουάριο του 2021, αυτή τη φορά με υψηλότερα τείχη, τα οποία καλύπτονται από συρματοπλέγματα. Άντρες με μαύρες και μπλε στολές παραλλαγής, οπλισμένοι με καλάσνικοφ, φρουρούν ένα μπλε κοντέινερ, που μοιάζει με γραφείο. Στην πύλη, μια πινακίδα γράφει: «Δικαστήριο Δίωξης Παράνομων Μεταναστών». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια μυστική φυλακή όπου συγκεντρώνονται μετανάστες. Το όνομα της, στα αραβικά είναι «Αλ Μαμπάνι», ή αλλιώς «Το Κτήριο».

Στις 5 Φεβρουαρίου του 2021, στις 3 το μεσημέρι, ένοπλοι άνδρες οδήγησαν στη φυλακή τον Αλιού Καντέ, έναν 28χρονο μετανάστη από τη Γουινέα Μπισσάου. Είχε εγκαταλείψει το σπίτι του ενάμιση χρόνο πριν, θέλοντας να ακολουθήσει τα αδέρφια του στην Ευρώπη. Καθώς διέσχιζε τη Μεσόγειο, σε ένα φουσκωτό σκάφος με 130 μετανάστες, η λιβυκή ακτοφυλακή τους αναχαίτισε και τους έστειλε στη φυλακή. Στο κελί νούμερο 4 όπου οδηγήθηκαν, κρατούνταν ήδη 200 άτομα, και με δυσκολία έβρισκες χώρο να κάτσεις.

Στον έξω κόσμο, κανείς δεν ήξερε τι του είχε συμβεί. Δεν του απαγγέλθηκαν κατηγορίες, ούτε του επιτρεπόταν να μιλήσει με δικηγόρο. Επίσης, δεν του δόθηκε καμία πληροφορία ακόμα και για το αν θα του επιτραπεί ποτέ να φύγει. Η φυλακή διοικούνταν από μια πολιτοφυλακή που αποκαλούσε τον εαυτό της «Υπηρεσία Δημόσιας Ασφάλειας». Ένοπλοι περιπολούσαν τους διαδρόμους, ενώ στα κελιά βρίσκονταν περίπου 15 χιλιάδες μετανάστες, χωρισμένοι ανάλογα με το φύλο τους. Για κάθε 100 ανθρώπους υπήρχε μόνο μια τουαλέτα, ενώ τα στρώματα που κοιμόντουσαν ήταν γεμάτα ψύλλους και ψείρες. Φυσικά δεν έφταναν για όλους.

Δύο φορές τη μέρα, οι κρατούμενοι οδηγούνταν στην αυλή, στοιχισμένοι σε μονή σειρά, όπου τους απαγορεύονταν να κοιτάξουν ψηλά στον ουρανό ή να μιλήσουν μεταξύ τους καθώς περπατούσαν. Οι φύλακες, τοποθετούσαν στο έδαφος πιάτα με φαγητό και οι μετανάστες συγκεντρώνονταν γύρω τους σε κύκλους για να φάνε, όπως αναφέρει η έρευνα. Όσοι δεν υπάκουαν στις εντολές, δέχονταν απίστευτη βία από τους φύλακες: με φτυάρια, λάστιχα νερού, καλώδια και κλαδιά δέντρων.

Για να φύγει κανείς από αυτό το άθλιο μέρος, έπρεπε να πληρώσει στους φύλακες 2.500 λιβυκά δηνάρια (περίπου 500 δολάρια). Επίσης, οι φύλακες επέτρεπαν κατά τη διάρκεια του φαγητού, σε όσους φυσικά είχαν να πληρώσουν, να επικοινωνήσουν με ένα κινητό τηλέφωνο με συγγενείς τους.

Κατά τη διάρκεια αλλά και μετά το καθεστώς Καντάφι, η Λιβύη έχτισε πολλές εγκαταστάσεις για τη φυλάκιση πολιτικών κρατουμένων, μελών της πολιτοφυλακής αλλά και ξένων μισθοφόρων. Όταν η Ευρώπη στράφηκε στη χώρα για να σταματήσει τους μετανάστες, υπήρχαν ήδη δομές κράτησης έτοιμες. Σήμερα, υπάρχουν γύρω στα 15 επίσημα κέντρα κράτησης, από τα οποία το Αλ Μαμπάνι είναι το μεγαλύτερο.

Η αντι – μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ

Όπως επισημαίνει η έρευνα, τα τελευταία 6 χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωρίζοντας πως η υποδοχή μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική έχει οικονομικό και πολιτικό κόστος, δημιούργησε ένα πολύπλοκο σύστημα μεταναστευτικής πολιτικής, σύμφωνα με το οποίο οι μετανάστες εμποδίζονται πριν ακόμη φτάσουν στις ακτές της.

Γι’ αυτό, έχει εκπαιδεύσει και εξοπλίσει τη Λιβυκή ακτοφυλακή, μια «οιονεί στρατιωτική οργάνωση», με σκοπό να περιπολεί τη Μεσόγειο, σαμποτάροντας τις ανθρωπιστικές διασωστικές επιχειρήσεις και συλλαμβάνοντας μετανάστες. Στη συνέχεια, οι συλληφθέντες κρατούνται επ’ αόριστον σε ένα δίκτυο φυλακών, διοικούμενο από πολιτοφυλακές της χώρας. Τους πρώτους μήνες του 2021, περίπου 6.000 μετανάστες φυλακίστηκαν, οι περισσότεροι στο Αλ Μαμπάνι.

«Η ΕΕ έκανε κάτι που είχε μελετήσει και οργανώσει πολύ προσεκτικά για πολλά χρόνια», είπε στον Ίαν Ουρμπίνα ο Σαλάχ Μαργκάνι, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης της Λιβύης από το 2012 έως το 2014. «Έφτιαξε μια κόλαση στη Λιβύη για να αποτρέψει τους ανθρώπους να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη».

To 2010 ξεκίνησε αυτό που στη συνέχεια ονομάστηκε «μεταναστευτική κρίση». Θέλοντας να ξεφύγουν από τους πολέμους της Μέσης Ανατολής, τις εξεγέρσεις στην υποσαχάρια Αφρική αλλά και λόγω της κλιματικής αλλαγής, μετανάστες άρχισαν να καταφθάνουν στην Ευρώπη. Το 2015, στο αποκορύφωμα, 1 εκατομμύριο μετανάστες έφτασαν στην Ευρώπη. Η Ευρώπη τότε υποστήριξε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα έρευνας και διάσωσης, την Επιχείρηση Mare Nostrum, ή η «Θάλασσά Μας», που φρόντιζε για την ασφαλή διέλευση περίπου 150.000 μεταναστών και τους πρόσφερε νομική βοήθεια για αίτημα ασύλου.

Καθώς όμως οι αριθμοί συνέχιζαν να αυξάνονται, πολλές χώρες έδειξαν απειθαρχία, κυρίως όσες είχαν ακροδεξιούς ηγέτες. Μάλιστα, η ΕΕ έφτασε στο σημείο να διώκει τους καπετάνιους διασωστικών σκαφών για εμπορία ανθρώπων (Ιταλία).

Το 2015, ο Μάρκο Μινίτι, πρώην υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας, βοήθησε την ΕΕ να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα που ονομάστηκε Καταπιστευματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης για την Αφρική, το οποίο έκτοτε έχει ξοδέψει σχεδόν 5,3 δισ. ευρώ. «Οι υποστηρικτές του προγράμματος το παρουσιάζουν ως αναπτυξιακή βοήθεια, επισημαίνοντας την οικονομική υποστήριξη που παρέχει στο Σουδάν για την αντιμετώπιση του κορονοϊού και την εκπαίδευση για πράσινη εργασία στην Γκάνα.

Ωστόσο, σημαντικό μέρος του έργου του αφορά την πίεση προς τις αφρικανικές χώρες να υιοθετήσουν αυστηρότερους περιορισμούς στη μετανάστευση και στη χρηματοδότηση των σχετικών μηχανισμών για να σταματήσουν τους μετανάστες πριν φτάσουν στην Ευρώπη. Το πρόγραμμα ουσιαστικά μετακινεί τα σύνορα της Ευρώπης στο βόρειο άκρο της Αφρικής και στρατολογεί αφρικανικές κυβερνήσεις για να τα αστυνομεύουν», αναφέρεται στην έρευνα.

Έκτοτε, κονδύλια έχουν διοχετευθεί σε κατασταλτικές κρατικές υπηρεσίες, όπως στην Αιθιοπία και το Σουδάν. Το 2017, ο Μινίτι ταξίδεψε στην Τρίπολη και έκλεισε συμφωνίες με τη νέα κυβέρνηση της χώρας και τις πιο ισχυρές πολιτοφυλακές της, υπογράφοντας μάλιστα ένα μνημόνιο. Τα τελευταία έξι χρόνια, έχει διοχετευθεί περίπου μισό δισεκατομμύριο στη Λιβύη για επιχειρήσεις κατάπνιξης της μετανάστευσης.

Το 2018 η ιταλική κυβέρνηση, με την ευλογία της ΕΕ, βοήθησε τη λιβυκή ακτοφυλακή να λάβει την έγκριση του ΟΗΕ για να επεκτείνει τη δικαιοδοσία της σχεδόν 160 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Λιβύης, δηλαδή μέσα στα διεθνή ύδατα, φτάνοντας στα μισά της απόστασης με τις ιταλικές ακτές. Η ΕΕ παρείχε έξι ταχύπλοα, 30 αυτοκίνητα, 10 προκάτ για χρήση γραφείου, ασύρματους, δορυφορικά τηλέφωνα, φουσκωτά και στολές, ενώ έχει αναλάβει το κόστος ενός κέντρου διοίκησης και παρέχει εκπαίδευση σε αξιωματικούς.

Η συνεργασία με τη Frontex

«Ένοχο» ρόλο έχει και η Frontex, που φυλάει τη σύνορα της Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι δεν το παραδέχεται, μια διασυνοριακή έρευνα από ομάδα ευρωπαϊκών μέσων ενημέρωσης, μεταξύ άλλων το Lighthouse Reports και το Spiegel, κατέγραψε 20 περιπτώσεις στις οποίες αμέσως μετά τον εντοπισμό των λέμβων από τον Frontex, η πορεία τους διακόπηκε από την λιβυκή ακτοφυλακή. Η Frontex δηλαδή στέλνει πληροφορίες κατευθείαν στην ακτοφυλακή της Λιβύης.

Όταν λοιπόν η λιβυκή ακτοφυλακή λαμβάνει σχετικές πληροφορίες, κυνηγάει τις βάρκες μεταναστών, ώστε να τους συλλάβει πριν φτάσουν στην Ευρώπη. Μερικές φορές, ανοίγει πυρ κατά των βαρκών των μεταναστών ή των σκαφών ανθρωπιστικών ομάδων. Από τον Ιανουάριο του 2016, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, η ακτοφυλακή έχει συλλάβει περισσότερους από 90.000 μετανάστες. Επίσης, με τη λιβυκή νομοθεσία, παράτυποι μετανάστες μπορούν να κρατούνται επ’ αόριστον, χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο, όπως επισημαίνεται στην έρευνα.

Στην αρχική συμφωνία με τη Λιβύη η ΕΕ υποσχέθηκε να στηρίξει οικονομικά και να φροντίσει για την ασφάλεια των μεταναστών που τίθενται σε κράτηση, ωστόσο κάτι τέτοιο προφανώς δε συμβαίνει. Ακόμη και τα λεωφορεία πάντως που μεταφέρουν τους μετανάστες στις φυλακές έχουν αγοραστεί από την ΕΕ. Πολλές φορές μάλιστα, οι πολιτοφυλακές κρατούν για τον εαυτό τους τα χρήματα που προορίζονται για τους μετανάστες.

* Με πληροφορίες από New Yorker/ Φωτογραφία – The Outlaw Ocean

ΠΗΓΗ