Ηδολοφονία του Άλκη προκάλεσε ένα νέο κύμα συζητήσεων για τον οπαδικό χώρο με τη Θεσσαλονίκη μάλιστα να έχει μια επιπλέον ιδιαιτερότητα.

Μιλώντας στο tvxs.gr ο καθηγητής της Κοινωνιολογίας του Αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Γιάννης Ζαϊμάκης, περιγράφει μια «όσμωση» ακροδεξιών στοιχείων με σκληρούς πυρήνες οπαδικής βίας που αυτή την περίοδο συμβαίνει στην πρωτεύουσα του Βορρά και που σε οριακές στιγμές μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην αφαίρεση ανθρώπινης ζωής.

Ο καθηγητής επισημαίνει πως η βάση της οπαδικής βίας είναι παρόμοια με αυτή του φασισμού, τονίζει ωστόσο ότι σε αντίθεση με τον φασισμό, η οπαδική κουλτούρα έχει και θετικές πτυχές τις οποίες η Πολιτεία πρέπει να εντάξει σε ένα αναγκαίο σχέδιο για την πρόληψη της οπαδικής βίας.

Γιατί στη Θεσσαλονίκη η «όσμωση» τώρα;

«Το τραγικό συμβάν εγγράφεται στην βεντέτα που έχει ξεκινήσει εδώ και μερικά χρόνια ανάμεσα σε κάποιους σκληρούς πυρήνες οπαδών του ΠΑΟΚ και του Άρη, βεντέτα που συνδέεται βέβαια με τη βαθύτερη αντιπαλότητα που υπάρχει ανάμεσα στα δύο μεγάλα σωματεία της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο το φαινόμενο αυτό πρέπει να το συνδέσουμε και με ευρύτερα φαινόμενα βίας που συναντάμε στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα και πολύ ορατά στη Θεσσαλονίκη», σημειώνει ο κ. Ζαϊμάκης, καθηγητής της Κοινωνιολογίας του Πολιτισμού, του Αθλητισμού και της Κοινότητας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

«Ρατσιστική βία, σχολική βία, ενδοοικογενειακή βία, δεν είναι ασύνδετες με την οπαδική βία αλλά εκφάνσεις ενός ευρύτερου φαινομένου. Οι αντιπαλότητες που υπάρχουν ανάμεσα στις οπαδικές κουλτούρες είναι το πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν προγενέστερες τάσεις κοινωνικού ρατσισμού», αναλύει ο καθηγητής που είναι ταυτόχρονα και διευθυντής στο Εργαστήριο Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας.
.
Ο κ. Ζαϊμάκης βλέπει συσχέτιση αυτού του κλίματος με το έντονο εθνικιστικό στοιχείο που εκφράστηκε έντονα τα τελευταία χρόνια στη βόρεια Ελλάδα. «Έχω την αίσθηση ότι τα επεισόδια που έχουν γίνει στη Θεσσαλονίκη το τελευταίο διάστημα συνδέονται με μία όσμωση ανάμεσα στους χώρους των εθνικιστών και των μακεδονομάχων, που μπαίνουν σε οπαδικές κοινότητες σε επίπεδο γειτονιάς και δημιουργούν μικροπυρήνες. Εξάλλου ο ιδεολογικός κορμός είναι πολύ κοντά. Η αίσθηση ότι ο λαός της υπερήφανης ομάδας σου είναι ανώτερος με όρους φυσικής δύναμης, ότι εκφράζει μια ανώτερη ποιότητα σε σχέση με τους οπαδούς της άλλης ομάδας, είναι λογική παρόμοια με τη φασιστική που θεωρεί ότι υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές. Πάνω σε αυτό το υπόβαθρο παραβατικές και εγκληματικές συμπεριφορές δικαιολογούνται», εξηγεί ο καθηγητής.

Τονίζει ωστόσο ότι δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ταυτίσουμε το σύνολο των φιλάθλων και οπαδών με τους σκληρούς πυρήνες που χαρακτηρίζονται από ρατσιστικές αντιλήψεις.

Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Οκτώβριο, με φόντο τα γεγονότα στο ΕΠΑΛ της Σταυρούπολης, οπαδοί του ΠΑΟΚ είχαν προχωρήσει σε επίθεση στα γραφεία της Θύρας 4, του μεγαλύτερου συνδέσμου οπαδών της ομάδας. Η διαμάχη ανάμεσα σε ακροδεξιούς και αντιφασίστες οπαδούς του ΠΑΟΚ είναι ανοιχτή, με έμπειρο αθλητικό συντάκτη να πιστεύει πως η πλάστιγγα γέρνει πλέον υπέρ των ακροδεξιών που τείνουν να επιβάλουν την ατζέντα τους.

Όμως ο κ. Ζαϊμάκης θίγει και την παράμετρο της ευθύνης των παραγόντων. «Πίσω από τη βία υπάρχει και ευθύνη των παραγόντων του λευκού κολάρου. Εμφανίζουν μια παραβατικότητα με εμπρηστικές δηλώσεις, που αντί να επιχειρούν την εκτόνωση, οδηγούν σε κλιμάκωση της έντασης. Αυτές τις ημέρες στη Θεσσαλονίκη υπάρχει ένταση και στο επίπεδο των δύο μεγάλων σωματείων. Ίσως κάποια στιγμή πρέπει να δούμε έναν κώδικα δεοντολογίας για τους παράγοντες και τα στελέχη των ομάδων», υπογραμμίζει.

Τα βαθύτερα αίτια της οπαδικής βίας

Έχοντας μελετήσει τις οπαδικές κουλτούρες στο πεδίο, ο καθηγητής Κοινωνιολογίας Γιάννης Ζαϊμάκης αναλύει στο tvxs.gr τους παράγοντες που οδηγούν σε βίαιες οπαδικές συμπεριφορές, στην ακραία εκδοχή των οποίων άνθρωποι δολοφονούνται.

«Από παλαιότερες έρευνες έχει προκύψει ότι το φαινόμενο αφορά μια νεολαία που χαρακτηρίζεται από έντονη δυσαρέσκεια και δυσπιστία απέναντι στους κοινωνικούς θεσμούς, συνθήκες υλικής αποστέρησης, υπαρξιακά αδιέξοδα. Συχνά μιλάμε για ανέργους, ή εργαζόμενους με πολύ χαμηλές αποδοχές. Πρόκειται για νέους ανθρώπους που αναζητούν ταυτότητα και πολλές φορές ο χώρος του αθλητισμού τους δίνει το περιθώριο να δημιουργήσουν συλλογικότητες, να βρουν νόημα ακόμα και σε αρνητικές ταυτότητες», εξηγεί.

«Μισαλλοδοξία, απόρριψη του άλλου, διχοτόμηση του κόσμου, εξιδανικευμένο αθλητικό “εμείς” που γίνεται αντιληπτό ως ανώτερο προς ένα μισητό και εχθρικό “οι άλλοι”. Αυτός είναι ο βασικός πυρήνας του σχήματος μέσα από το οποίο ερμηνεύουν τον κόσμο οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί. Θεωρούν η καταφυγή στη σωματική βία, στην επιβολή με κάθε τρόπο επιβεβαιώνει την ανωτερότητα της δικής τους συλλογικότητας», παρατηρεί.

«Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι έχουμε περιστατικά βίας χωρίς να προηγείται πρόκληση της αντίπαλης συλλογικότητας. Δεν έχουμε “ραντεβού θανάτου” όπως παλιότερα αλλά μια μικρή ομάδα, συνδεσμίτες αλλά όχι και απαραίτητα, μια “μικροφυλή” όπως θα έλεγαν κάποιοι συνάδελφοι κοινωνιολόγοι, επιτίθεται σε κάποια άλλη ομάδα μόνο και μόνο επειδή διαπιστώνουν ότι είναι οπαδοί του αντίπαλου αθλητικού σωματείου, συμπληρώνει.

Παρά τα συχνά περιστατικά φυσικής βίας με οπαδικά κίνητρα, ο κ. Ζαϊμάκης τονίζει ότι η οπαδική βία είναι πρωτίστως συμβολική. «Δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο τα τρανταχτά συμβάντα που οδηγούν σε απώλεια της ζωής, αλλά και την μικροπαραβατικότητα. Η οπαδική βία είναι μια ευρύτερη διαδικασία που έχει μέσα της πρωτίστως συμβολική βία. Η διάθεση υποτίμησης, εξευτελισμού του άλλου είναι το κίνητρο. Σε οριακές περιπτώσεις αυτό μετατρέπεται σε σωματική βία και σε πολύ ακραίες φτάνουμε σε κινήσεις σαν κι αυτή που οδήγησε στον θάνατο του 19χρονου».

Μάλιστα ο καθηγητής βάζει και την διάσταση του φύλου στην ανάλυσή του. «Τέτοιες συμπεριφορές μπορούν να ιδωθούν και ως κινήσεις επιδεικτικής ανδροπρέπειας. Τα περιστατικά αυτά συμβαίνουν ανάμεσα σε νέους άνδρες, κι όμως η έμφυλη διάσταση δεν έχει τονιστεί», επισημαίνει.

Τί θα μπορούσε να γίνει στο εξής

Ο κ. Ζαϊμάκης σημειώνει ότι δεν υπάρχουν δεδομένα που να δείχνουν κλιμάκωση της οπαδικής βίας τις τελευταίες δεκαετίες. «Ακούγονται φωνές για περισσότερο κατασταλτικές πολιτικές, για μεγαλύτερη αστυνόμευση των γηπέδων. Δε θα βοηθήσουν. Έχουμε δει ήδη το αποτυχημένο μέτρο της απαγόρευσης μετακινήσεων οπαδών. Πρέπει να αναπτυχθούν πολιτικές πρόληψης στις οποίες να συμμετέχουν και οι οργανωμένοι οπαδοί. Με αφορμή το τραγικό συμβάν στη Θεσσαλονίκη, διάβασα ανακοινώσεις οργανωμένων οπαδών που βρίσκω αρκετά ενθαρρυντικές», λέει ο καθηγητής.

Ως θετικό παράδειγμα οπαδικής κουλτούρας, ο κ. Ζαϊμάκης αναφέρει το κίνημα των αυτο-οργανωμένων σωματείων, αθλητικών συλλόγων που λειτουργούν με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες ως απάντηση στην εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου και στις πολιτικές παρακολούθησης των οπαδών. «Στις κερκίδες τους κανείς θα δει συνθήματα αντιρατσιστικά και ενάντια στον σεξισμό, κριτική στον εμπορευματοποιημένο και επαγγελαμτικοποιημένο ποδόσφαιρο», σημειώνει.

Ο κ. Ζαϊμάκης προτείνει στο πλαίσιο ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού που δε θα επηρεάζεται από τις επιλογές της εκάστοτε κυβέρνησης, τη δημιουργία ενός παρατηρητηρίου μελέτης της οπαδικής βίας. «Πρέπει να δούμε τί οδηγεί νέα παιδιά να αναζητούν ένα καταφύγιο κοινότητας και ταυτότητας μέσα σε αυτούς τους χώρους. Πρέπει να δούμε πώς σε επίπεδο σχολείου, γειτονιάς, οικογένειας, πώς θα χτίσουμε μια αθλητική κουλτούρα κάπως διαφορετική, με λιγότερο ρατσισμό, λιγότερη μισαλλοδοξία, λιγότερη αντιπαλότητα», καταλήγει.

ΠΗΓΗ