Κατά το παρελθόν, ακόμα και οι γιατροί συνιστούσαν ένα ποτηράκι κρασί για τη βελτίωση της διάθεσης και την πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Μια προληπτική ψυχοσωματική «αγωγή» που στις μέρες μας αμφισβητείται από τις πιο συστηματικές ιατρικές έρευνες. Τελικά, υπάρχουν επιστημονικά σαφείς και έγκυροι κανόνες για το «πότε» ή «πόσο» αλκοόλ μπορούμε να καταναλώνουμε με σχετική ασφάλεια;
Η μονάδα μέτρησης της κατ’ όγκο περιεκτικότητας σε αιθυλική αλκοόλη όλων των αλκοολούχων ποτών που πωλούνται στο εμπόριο ονομάζεται «αλκοολικός βαθμός» και ισούται με την ποσότητα «καθαρής», δηλαδή άνυδρης αιθυλικής αλκοόλης που, σε σταθερή θερμοκρασία 20 βαθμών Κελσίου (20°C), βρίσκεται διαλυμένη σε 100 λίτρα ενός αλκοολούχου ποτού. Ο αλκοολικός βαθμός κάθε ποτού είναι ένα αντικειμενικό μέγεθος που υπολογίζεται διαιρώντας τη μάζα αιθυλικής αλκοόλης (σε γραμμάρια) προς την περιεκτικότητά της (ανά 100 mL διαλύματος), στους 20°C. Και η αναγραφή του είναι πλέον σχεδόν παντού υποχρεωτική, επειδή μας δείχνει την ακριβή περιεκτικότητα σε αλκοόλ της κάθε φιάλης ποτού που αγοράζουμε.
Ωστόσο, ο «αλκοολικός βαθμός» δεν θα πρέπει να συγχέεται με την «αλκοολική μονάδα». Η δεύτερη είναι μια εντελώς διαφορετική –και λιγότερο ακριβής– μονάδα μέτρησης της κατανάλωσης αλκοόλ από τους πότες, δηλαδή της ποσότητας αλκοόλ που αφομοιώνουν οι άνθρωποι όταν πίνουν ένα αλκοολούχο ποτό. Και δεδομένου ότι η αντικειμενική περιεκτικότητα σε αλκοόλ, δηλαδή ο «αλκοολικός βαθμός», διαφέρει από ποτό σε πότο, η «αλκοολική μονάδα» (alcohol unit) επινοήθηκε για να μπορούμε να υπολογίζουμε την ποσότητα αλκοόλ που εισέρχεται στον οργανισμό μας όποτε πίνουμε μια ορισμένη ποσότητα από ένα αλκοολούχο ποτό.
Πάντως, δεν χρησιμοποιούν όλες οι χώρες το ίδιο αριθμητικό μέγεθος για τον υπολογισμό της μονάδας αλκοόλ. Για παράδειγμα, η τυπική μονάδα αλκοόλ στη Βρετανία περιέχει 8 γραμμάρια αιθυλικής αλκοόλης, ενώ στη Γαλλία, στην Ελλάδα και στην Αυστραλία η τυπική μονάδα αλκοόλ περιέχει 10 γραμμάρια. Στο Μεξικό η μονάδα αλκοόλ αντιστοιχεί σε 13 γραμμάρια, ενώ σε ΗΠΑ, Αργεντινή και Χιλή η τυπική μονάδα αλκοόλ ανέρχεται στα 14 γραμμάρια!
Ο εθισμός στο αλκοόλ σε αριθμούς
237 εκατ. άνδρες – 46 εκατ. γυναίκες
Συνολικά 280 εκατομμύρια άνθρωποι, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, εκδηλώνουν κάποια σοβαρή ψυχοσωματική διαταραχή από τον εθισμό τους στο αλκοόλ. Κάθε χρόνο οι αλκοολικές εξαρτήσεις και οι καταχρήσεις ευθύνονται άμεσα ή έμμεσα για τον θάνατο:
3 εκατ. ανθρώπων πάνω στη Γη, ενώ ο εθισμός στο αλκοόλ συνδέεται με την εκδήλωση: 200 σοβαρών παθολογικών ασθενειών
Παρά αυτές τις διαφορές, σε κάθε μία από αυτές τις χώρες εφαρμόζεται η ίδια αλκοολική μονάδα για την καταμέτρηση του περιεχομένου σε αλκοόλ των διαφόρων αλκοολούχων ποτών. Ετσι, είτε πίνει κανείς κρασί είτε μπίρα ή οποιοδήποτε άλλο αλκοολούχο ποτό, η ποσότητα του αλκοόλ που εισέρχεται στον οργανισμό του υπολογίζεται με την ίδια ακριβώς μονάδα.
Τα ανώτατα όρια κατανάλωσης ποτών συνήθως ανέρχονται στις 14 αλκοολικές μονάδες την εβδομάδα. Οι οποίες, αντίθετα με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν, ισχύουν για τους ενήλικους άνδρες και τις γυναίκες εξίσου. Ενώ μέχρι πρόσφατα οι επιτρεπτές αλκοολικές μονάδες για το κάθε φύλο ήταν διαφορετικές, δηλαδή μικρότερες για το γυναικείο φύλο
Αραγε, πόσος χρόνος απαιτείται για τη βιοχημική αποδόμηση και την αποβολή από τον οργανισμό μας των μονάδων αλκοόλ που πίνουμε; Ανάλογα με την ηλικία, το βάρος και την κατάσταση της υγείας του ατόμου που πίνει, έχει υπολογιστεί ότι κατά μέσο όρο ένα υγιές ανθρώπινο σώμα χρειάζεται περίπου μία ώρα για να μεταβολίσει πλήρως μία αλκοολική μονάδα (1ABV: 1μονάδα αλκοόλ κατ’ όγκο ποτού).
Καταμετρώντας την αλκοολική δηλητηρίαση
Αν, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μία αλκοολική μονάδα ισούται με 8gr (ή 10mL) καθαρής αιθυλικής αλκοόλης, τότε ένα μικρό ποτήρι κρασί (175 mL) περιέχει περίπου 2,1 αλκοολικές μονάδες, ενώ ένα μεγάλο ποτήρι κρασί (250 mL) περιέχει περίπου 3 αλκοολικές μονάδες. Ετσι, όταν πίνουμε ένα μεγάλο (250 mL) ποτήρι κρασί, το σώμα μας χρειάζεται περίπου τρεις ώρες για να διασπάσει μεταβολικά αυτό το αλκοόλ.
Οταν πίνουμε ένα σύνηθες κουτάκι μπίρας (330 mL), το σώμα χρειάζεται περίπου δύο ώρες για να μεταβολίσει τα 12 γραμμάρια αλκοόλ που περιέχει, ενώ αν η μπίρα είναι υψηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλ, αν περιέχει δηλαδή περίπου τρεις αλκοολικές μονάδες, τότε η αφομοίωσή της θα διαρκέσει πολύ περισσότερο. Αυτά ωστόσο ισχύουν μόνο για τα υγιή ενήλικά άτομα, ανεξαρτήτως φύλου, διότι βέβαια οι επιπτώσεις από την κατανάλωση αλκοόλ ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με το βάρος, την ηλικία, τη μεταβολική υγεία του πότη. Εξαρτάται, επίσης, από το αν τρώμε κάτι ή αν, αντίθετα, πίνουμε με άδειο στομάχι, από την ταχύτητα κατανάλωσης (ταχυποσία) και από την περιεκτικότητα σε αλκοόλ των ποτών.
Αρχίζουμε λοιπόν να κατανοούμε το γιατί, μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν κάποιοι καθολικά αποδεκτοί και ασφαλείς ιατρικοί κανόνες σχετικά με την «ορθή και υγιή» κατανάλωση των αλκοολούχων ποτών. Ακόμη και το καθημερινό «ποτηράκι» κρασί που συνοδεύει τα γεύματά μας, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, συμβάλλει όχι μόνο στη βελτίωση της διάθεσης αλλά και στην καλή λειτουργία του καρδιαγγειακού μας συστήματος, σε άλλες περιπτώσεις, ακόμα κι αυτή η πολύ μικρή, καθημερινή ποσότητα αλκοόλ φαίνεται πως μπορεί να επηρεάζει αρνητικά κάποια άλλα όργανα και λειτουργίες του σώματός μας.
Πάντως, στο αποφασιστικό ερώτημα, αν υπάρχουν κάποια ασφαλή και εγγυημένα όρια στην κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, τόσο οι κορυφαίοι ειδικοί όσο και οι αρμόδιες ιατρικές αρχές τονίζουν ότι δεν διαθέτουν αδιαμφισβήτητα εργαστηριακά στοιχεία ή σαφή κλινικά δεδομένα που να συνηγορούν υπέρ της –έστω και περιορισμένης– κατανάλωσης αλκοόλ. Αντίθετα, υπάρχουν αναρίθμητές ενδείξεις για το ότι η μακροχρόνια κατανάλωση μικρών ποσοτήτων αλκοόλ σχετίζεται με την εκδήλωση ορισμένων σοβαρών σωματικών και νοητικών δυσλειτουργιών που, με τη σειρά τους, ενδέχεται να συμβάλουν στην εμφάνιση κάποιων πιο σοβαρών χρόνιων ή και θανατηφόρων νόσων.
Αν πράγματι αυτό συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις των ατόμων που έχουν εθιστεί στην κατανάλωση αλκοόλ, τότε είναι μάλλον λογικό το ότι, τόσο οι ειδικοί όσο και οι αρμόδιες ιατρικές αρχές, αρνούνται, αφενός, να αναγνωρίσουν την οποιαδήποτε βιολογικά ευεργετική επίδραση του αλκοόλ στον ανθρώπινο οργανισμό και, αφετέρου, να προτείνουν κάποιες σαφείς κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον «ορθό» τρόπο κατανάλωσης των αλκοολούχων ποτών. Αντίθετα, με τις πιο πρόσφατες έρευνές τους αναδεικνύουν τις πολυάριθμες επιπτώσεις που έχει η ήπια καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ και τους ενδεχόμενους κινδύνους που εγκυμονεί για την υγεία όσων πίνουν.
Οι πιο επισφαλείς ηλικίες του αλκοολικού εθισμού
Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο αριθμός των συστηματικών κλινικών και επιδημιολογικών ερευνών που καταλήγουν σε σαφή αντιαλκοολικά συμπεράσματα. Για παράδειγμα, η πολυσυζητημένη βρετανική ιατρική έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2018 στο κορυφαίο διεθνώς επιστημονικό περιοδικό «The Lancet» κατέληξε σε σαφώς αντιαλκοολικά συμπεράσματα, όταν εξέτασε αναλυτικά τα δεδομένα από περίπου 600 εκτενείς κλινικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν από το 1990 μέχρι το 2016 σε 195 διαφορετικές χώρες.
Από τη συνολική ανάλυση όλων αυτών των κλινικών δεδομένων προκύπτει το εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι δεν ευσταθεί καθόλου η επικρατούσα, μέχρι σήμερα, άποψη ότι η καθημερινή κατανάλωση μικρών ποσοτήτων αλκοόλ –το γνωστό 1 ποτηράκι κρασί με το φαγητό– συμβάλλει στη βελτίωση της καρδιακής υγείας. Ενα απρόσμενο και μάλλον προκλητικό συμπέρασμα, που αποτυπώνεται ρητά ακόμη και στον τίτλο του σχετικού επιστημονικού άρθρου: «Η μηδενική κατανάλωση αλκοόλ βελτιώνει την υγεία» (No level of alcohol consumption improves health).
Πάντως, οι περισσότερες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι όσο νωρίτερα αρχίζει κανείς να δοκιμάζει αλκοολούχα ποτά τόσο αυξάνουν οι πιθανότητες εθισμού και μελλοντικής εξάρτησης από το αλκοόλ. Σε πολλές περιπτώσεις, η πρόωρη αλκοολική παιδαγωγική αρχίζει από πολύ νωρίς και όχι σε κάποια κακόφημα μέρη, αλλά στο στενό οικογενειακό περιβάλλον. Το πρώτο ποτηράκι κρασί ή λικέρ το δοκιμάζουν τα ανήλικα παιδιά στο σπίτι και με την προτροπή των αγαπημένων συγγενών (μπαμπάδες, παππούδες, θείοι ή μεγαλύτερα ξαδέλφια).
Δεν αρκεί ένα ποτηράκι αλκοόλ για να αναπτύξει κανείς εθισμό και εξάρτηση. Όμως, τόσο σε νευρωνικό όσο και σε βιοχημικό εγκεφαλικό επίπεδο, οι συχνές αλκοολικές καταχρήσεις επηρεάζουν δραματικά τα ζωτικής σημασίας εγκεφαλικά κυκλώματα, τροποποιώντας, ενίοτε μονίμως, τη φυσιολογική λειτουργία τους
Μια αρκετά συνηθισμένη οικογενειακή πρακτική, που δεν οφείλεται μόνο στην αφελέστατη άποψη ότι μια «σταγόνα αλκοόλ δεν βλάπτει», αλλά στην πιο δόλια «παιδαγωγική» άποψη, ότι το να δοκιμάσει ένα παιδί λίγο κρασί από πολύ νωρίς, μπορεί να αποδειχτεί ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να αφαιρέσουμε από τα αλκοολικά ποτά το μυστήριο που τα περιβάλλει στα μάτια των παιδιών, ενώ εξίσου εσφαλμένη είναι η επίσης διαδεδομένη άποψη ότι δοκιμάζοντας το αλκοόλ από νωρίς, τα παιδιά μαθαίνουν να απεχθάνονται και να αποφεύγουν τις αλκοολικές καταχρήσεις.
Στην πραγματικότητα, ο κίνδυνος από αυτές τις πρόωρες αλκοολικές δοκιμές είναι ότι, παρά τις «καλές» προθέσεις των αφελών συγγενών, ο παιδικός εγκέφαλος ευαισθητοποιείται στις αλκοολικές απολαύσεις, για τη διαχείριση των οποίων δεν διαθέτει ακόμη τις αναγκαίες εγκεφαλικές και ψυχολογικές άμυνες. Η δράση του αλκοόλ στις δομές ενός ανήλικου εγκεφάλου –από 12 έως18 ετών– είναι ιδιαιτέρως καταλυτική, αφού διεγείρει τις υπό διαμόρφωση μικροδομές του συστήματος ευχαρίστησης, με αποτέλεσμα συνήθως ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος να αναζητά την επανάληψη των μεθυστικών αλκοολικών εμπειριών!
Εξάλλου, οι πιο πρόσφατες έρευνες της δράσης του αλκοόλ στον εγκέφαλο των ανηλίκων έδειξαν ότι τόσο τα παιδιά όσο και οι έφηβοι δεν διαθέτουν τις αναγκαίες εγκεφαλικές δομές για να παραγάγουν τις κατάλληλες ενζυμικές αντιδράσεις για τον πλήρη μεταβολισμό και την αποβολή των αλκοολούχων ποτών.
Οι βλάβες που προκαλούν τα οινοπνευματώδη ποτά στους ανθρώπους θεωρούνται «δοσοεξαρτώμενες», γι’ αυτό οι αρμόδιοι Οργανισμοί Υγείας όσο και οι περισσότερες κυβερνήσεις έχουν θεσπίσει κάποια ανώτατα όρια επιτρεπτής κατανάλωσης αλκοόλ από τους υγιείς ενηλίκους, τα οποία υποτίθεται ότι διασφαλίζουν πως θα αποφευχθούν οι πιο σοβαρές βλάβες στους πότες
Πάντως, σε μια κοινωνία όπου το αλκοόλ θεωρείται ένα ευρέως ανεκτό ή, έστω, νομικά αποδεκτό «ναρκωτικό», είναι εξαιρετικά δύσκολο να διδάξουμε στους ανηλίκους να λένε όχι στην κατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Μπορούμε, ωστόσο, να τους εξηγήσουμε λεπτομερώς και με ειλικρίνεια όλες τις παρενέργειες ή τους πιθανούς κινδύνους των αλκοολικών καταχρήσεων. Πρωτίστως, όμως, ό,τι τους λέμε για το αλκοόλ δεν θα πρέπει να διαψεύδεται κατάφωρα από την ενδεχόμενη αλκοολική συμπεριφορά μας.
Οσο για τους ηλικιωμένους –από 65 ετών και άνω–, θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι όσο μεγαλώνουν, μεταξύ όλων των άλλων δεινών, το σώμα τους δεν είναι πια σε θέση να μεταβολίζει αποτελεσματικά ή να αποβάλλει επαρκώς το αλκοόλ. Επομένως, οφείλουν να μειώσουν δραστικά ή και να αρνηθούν διά παντός τις ποσότητες αλκοόλ που έχουν εθιστεί να καταναλώνουν.
Αν μάλιστα εξακολουθούν να πίνουν καθημερινά αλκοόλ, ενώ χρειάζεται να παίρνουν κάποια φάρμακα, τότε θα πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτούν τον γιατρό τους, διότι ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα δημιουργούν μαζί με τα αλκοολούχα ποτά ένα πολύ «εκρηκτικό» κοκτέιλ.
Leave a comment