Η πανδημία πλήττει δυσανάλογα τα φτωχά παιδιά του κόσμου

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πανδημία του κορονοϊού είναι μία μεγάλη πρόκληση για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Μέχρι σήμερα έχει κοστίσει τη ζωή σε κοντά 3.000.000 συνανθρώπους μας παγκοσμίως, ενώ ο επίμονος ιός βρίσκεται ακόμη ανάμεσά μας και καθημερινά επιτίθεται σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Υπάρχουν ωστόσο και τα «αόρατα» θύματα της πανδημίας, εκείνα για τα οποία σπανίως μιλούν τα δυτικά ΜΜΕ και ας είναι μέρος της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας μας. Κοντά ή μακριά μας, τα παιδιά και οι κάτοικοι των υπό ανάπτυξη χωρών πληρώνουν το πιο βαρύ τίμημα για την πανδημία και συγχρόνως έχουν μειωμένη πρόσβαση στο εμβόλιο, το πιο ισχυρό όπλο ενάντια στον ιό. Αν αναλογιστούμε ότι τα σχολεία παρέμειναν κλειστά για 168 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως για σχεδόν έναν χρόνο, ενώ την ίδια στιγμή 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο δεν έχουν την απαραίτητη υποδομή για να πλύνουν τα χέρια τους με νερό και σαπούνι στο σπίτι, κατανοούμε τη διάσταση του προβλήματος και τον χώρο που εμείς οι ίδιες οι αναπτυγμένες κοινωνίες αφήνουμε στον ιό – και όχι μόνο.

Ο Αντρέα Γιακομίνι αφιέρωσε τη ζωή του σε αυτήν την αόρατη πραγματικότητα. Ο εκπρόσωποςAndrea Iacomini, portavoce UNICEF Italia | UNICEF του ιταλικού τμήματος της UNICEF ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως δημοσιογράφος, αλλά πολύ γρήγορα τον κέρδισε ο κόσμος της προσφοράς. Με την UNICEF συμμετείχε σε μεγάλες αποστολές στη Συρία, το Ιράκ, τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Κουρδιστάν και αλλού. Τις εμπειρίες του περιέγραψε σε δημοφιλή πλέον βιβλία, ενώ τιμήθηκε με πολλά βραβεία.

Τον θεώρησα τον καταλληλότερο συνομιλητή για να ρίξουμε μαζί φως στην άλλη πλευρά της πανδημίας και να επισημάνουμε τη σημασία μιας παγκοσμιοποιημένης αντιμετώπισης της Covid-19.

Έναν χρόνο περίπου μετά από την έναρξη της πανδημίας, οι συνέπειες στα παιδιά προκαλούν μεγάλη ανησυχία. Έγιναν βήματα πίσω σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με τα παιδιά. Ποια είναι τα πιο ανησυχητικά στοιχεία;

Τα σχολεία σε παγκόσμιο επίπεδο έμειναν κλειστά για περισσότερο από έναν χρόνο. Κατά συνέπεια ο αριθμός των παιδιών που ζουν σε συνθήκες απομόνωσης, πείνας, εκμετάλλευσης και αυτών που συχνά οδηγούνται σε πρόωρους γάμους, αυξήθηκε. Συγχρόνως η πρόσβαση των παιδιών και των εφήβων στην παιδεία, στην κοινωνικοποίηση, στην προστασία και στις απαραίτητες υπηρεσίες υγείας και σίτισης, μειώθηκε θεαματικά. Και τα σημάδια ότι θα φέρουν για χρόνια τις ουλές της πανδημίας είναι ξεκάθαρα.

Σχετικά με τα σχολεία, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του οργανισμού σας, για 168 εκατομμύρια παιδιά σε όλον τον κόσμο τα σχολεία έμειναν εντελώς κλειστά για σχεδόν έναν χρόνο εξαιτίας του λόκνταουν. Ποιο θα είναι το τίμημα για τους μαθητές;

Το κλείσιμο των σχολείων έχει καταστροφικές συνέπειες για τη μάθηση και την ευημερία των παιδιών. Οι πιο ευάλωτοι είναι όσοι δεν έχουν πρόσβαση στα εξ αποστάσεως μαθήματα, κινδυνεύουν να μην επιστρέψουν ποτέ στο σχολείο και να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης (παιδικής εργασίας, πορνείας). Δεν μπορούμε να αντέξουμε άλλον έναν χρόνο χωρίς σχολεία για αυτά τα παιδιά. Πρέπει να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να μείνουν τα σχολεία ανοιχτά.

Είναι κοινή πεποίθηση ότι η πανδημία αφήνει σχετικά αλώβητα παιδιά και εφήβους. Τα επιδημιολογικά στοιχεία ωστόσο μοιάζει να καταρρίπτουν αυτή τη θεωρία.

Πράγματι. Τον Μάρτιο του 2021, το 13% των 71 εκατομμυρίων νέων περιστατικών Covid-19 στα 107 κράτη που διαχωρίζουν τα κρούσματα ανάλογα με την ηλικία τους, αφορούσαν παιδιά και νέους κάτω από τα 20. Επίσης τουλάχιστον ένα στα επτά παιδιά έζησε συνθήκες αυστηρής απομόνωσης και παραμονής στο σπίτι καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Κάτι που προκάλεσε συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης – ακόμη και σοβαρά. Η κατάσταση επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι τα δυο τρίτα των υπηρεσιών για την ψυχική υγεία των παιδιών και των έφηβων το 2020 ήταν κλειστά. Με το ξεκίνημα της δεύτερης χρονιάς της πανδημίας, η επιρροή της καραντίνας στην ψυχοκοινωνική υγεία των παιδιών και των εφήβων ήταν μεγάλη. Για να φέρω ένα παράδειγμα, συμφώνα με έρευνα που διεξήχθη από την UNICEF στην Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, με δείγμα 8.000 χιλιάδες νέους, διαπιστώθηκε ότι το ένα τέταρτο από αυτούς παρουσίασε συμπτώματα άγχους και ένα άλλο 15% έπασχε από κατάθλιψη.

Μεγάλες είναι επιπλέον οι συνέπειες της πανδημίας στα παιδιά που υποφέρουν από εγκατάλειψη ή βία στο σπίτι, αφού οι καραντίνες τα άφησαν έρμαια των θυτών τους χωρίς την υποστήριξη των δασκάλων, των συγγενών και της κοινότητας. Το ίδιο συμβαίνει με τα παιδιά που ανήκουν στις πιο ευάλωτες ομάδες, όπως εκείνα που ζουν και εργάζονται στον δρόμο, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και εκείνα που ζουν σε εμπόλεμες ζώνες, αφού οι ανάγκες που συνδέονται με την ήδη ευάλωτη ψυχική τους υγεία παραμελήθηκαν.

Ποιες θα είναι οι πιο σοβαρές συνέπειες της πανδημίας για τα παιδιά που ζουν στις χώρες υπό ανάπτυξη, αφού αναμφισβήτητα αυτά είναι εκτεθειμένα σε μεγαλύτερους κινδύνους;

Περιμένουμε ότι στις υπό ανάπτυξη χώρες η φτώχεια των παιδιών θα αυξηθεί κατά περίπου 15%. Και ήδη, συμφώνα με στοιχεία του Νοεμβρίου του 2020, επιπλέον 6-7 εκατομμύρια παιδιά υπέφεραν από ασιτία. Η άνοδος ήταν δηλαδή της τάξεως του 13%. Κάτι που ενδέχεται να μεταφραστεί σε επιπλέον 10.000 θανάτους παιδιών κάθε μήνα, οι περισσότεροι στην Υποσαχάρια Αφρική και στη Νότια Ασία. Επίσης με μια μείωση της τάξεως του 40% των υπηρεσιών σίτισης παιδιών και γυναικών, η κατάσταση αυτού του πληθυσμού θα μπορούσε να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.

Επιπλέον, δέκα εκατομμύρια –και αυτό είναι από τα πιο σοκαριστικά στοιχεία– πρόωρων γάμων παιδιών κάτω από τα 13 ενδέχεται να συναφθούν έως το τέλος της δεκαετίας, τορπιλίζοντας τις προόδους που έχουν πραγματοποιηθεί σε αυτόν τον τομέα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα ενδέχεται να πραγματοποιηθούν επίσης δύο εκατομμύρια επιπλέον ακρωτηριασμοί γυναικείων γεννητικών οργάνων, αφού η Covid-19 κλείνει τα σχολεία και διακόπτει τα προγράμματα που βοηθούν να προστατευτούν τα κορίτσια από αυτήν την βάρβαρη και επικίνδυνη πρακτική.

Από όσα ειπώθηκαν γίνεται σαφές ότι οι προσπάθειες για την επιστροφή στην κανονικότητα οφείλουν να επικεντρωθούν στα παιδιά. Ποια μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν;

Καταρχάς να δοθεί προτεραιότητα στο άνοιγμα των σχολείων και να παραχθεί κοινωνική προστασία που να περιλαμβάνει και τη διάθεση χρημάτων στις πιο ευάλωτες οικογένειες. Να προσεγγίζονται επίσης τα πιο ευάλωτα παιδιά με βασικές υπηρεσίες.

Το πιο ισχυρό όπλο ενάντια στη πανδημία είναι χωρίς αμφιβολία το εμβόλιο. Πρόκειται όμως για ένα όπλο στο όποιο οι υπό ανάπτυξη χώρες έχουν περιορισμένη πρόσβαση.

Ναι, ο εμβολιασμός είναι ένα βασικό εργαλείο για να καταπολεμηθεί η επιδημία. Αρκετές χώρες με υψηλό εισόδημα βρίσκονται ήδη σε καλό σημείο σε ό,τι αφορά τους εμβολιασμούς. Το ίδιο οφείλουν να πράξουν και οι χώρες με χαμηλό εισόδημα. Μέχρι σήμερα οι διμερείς συμφωνίες ανάμεσα σε κυβερνήσεις δημιουργούν ανταγωνισμό, ανεβάζοντας τις τιμές και θέτοντας περιορισμούς στις προμήθειες. Είναι λογικό ότι αν οι παραγωγοί πουλάνε νωρίτερα στους καλυτέρους αγοραστές, δημιουργούνται καθυστερήσεις που παρατείνουν την πανδημία. Χωρίς μια δίκαια πρόσβαση στα εμβόλια Covid-19 η πανδημία θα εξακολουθεί να εξαπλώνεται. Εξάλλου στην εποχή της παγκοσμιοποίησης κανένας δεν θα είναι ασφαλής, αν δεν είναι οι πάντες ασφαλείς.

Ποιες πρωτοβουλίες χρειάζεται να ληφθούν για να γεμίσει αυτό το κενό;

Ως UNICEF συμμετέχουμε ενεργά στην COVAX FacilityCOVAX Facility, που συντονίζεται από τις GaviGavi, the Vaccine Alliance (Global Vaccine Alliance), CEPICEPI | New Vaccines for a Safer World (Coalition for Epidemic Preparedness) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Είναι μια παγκόσμια πρωτοβουλία για τη δίκαια πρόσβαση στα εμβόλια Covid-19. O αρχικός της στόχος είναι η εξασφάλιση δύο δισ. δόσεων εντός του 2021, που θα πρέπει να είναι αρκετές για να προστατευτούν σε όλον τον κόσμο οι πιο ευάλωτοι και οι άνθρωποι που ασκούν επαγγέλματα υψηλού ρίσκου, όπως είναι οι υγειονομικοί πρώτης γραμμής. Για τις χώρες με χαμηλό εισόδημα, που δεν είναι σε θέση να αντέξουν το κόστος των εμβολιασμών, η COVAX είναι μια σανίδα σωτηρίας και ο μοναδικός τρόπος οι πολίτες να έχουν πρόσβαση στα εμβόλια εναντίον της Covid-19. Με βάση πάντα τη διαθεσιμότητα των πόρων, οι χώρες που χρηματοδοτούνται θα λάβουν δόσεις αρκετές για να εμβολιάσουν το 20% του πληθυσμού τους. 132.000 δόσεις εμβολίων φτάνουν στο αεροδρόμιο του Νότιου Σουδάν, στις 24 Μαρτίου 2021. [Jok Solomon/UNICEF]

Ποιος είναι συγκεκριμένα ο ρόλος της UNICEF σε αυτόν τον αγώνα δρόμου για τους εμβολιασμούς;

H UNICEF συνεργάζεται στενά με τις αεροπορικές εταιρείες για να οργανωθούν οι μεταφορές των εμβολίων και υποστηρίζει τις κυβερνήσεις στην ανάπτυξη εθνικών σχεδίων για τους εμβολιασμούς. Συγκεκριμένα βοηθάει στο σχεδιασμό, τον συντονισμό, τη χρηματοδότηση και την προετοιμασία των υγειονομικών δομών και της αλυσίδας συντήρησης, πριν την παράδοση των εμβολίων. Μαζί με τον ΠΟΥ και την Gavi επίσης βοήθα τις χώρες αυτές να βελτιώσουν τις εκστρατείες προώθησης του εμβολίου, στην κάθε φάση της διαδικασίας.

Πώς αντιδρούν οι ανεπτυγμένες χώρες στις πρωτοβουλίες για την εξασφάλιση των εμβολίων στις πιο φτωχές χώρες; Έχουν κατανοήσει τη σημασία του εγχειρήματος; Κινητοποιούνται σε αυτήν την κατεύθυνση;

Δεν ήταν εύκολο εγχείρημα να τις πείσουμε, ωστόσο σιγά σιγά όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι σε μια παγκόσμια κρίση δημιουργείται η ανάγκη για παγκόσμιες λύσεις.

Για παράδειγμα στο εσωτερικό της COVAX Facility υπάρχει ένας μηχανισμός χρηματοδότησης που ονομάζεται Gavi Covax Advance Market Commitment (AMCThe Gavi COVAX AMC Explained | gavi.org), που υποστηρίζει οικονομικά την προσβασιμότητα στα εμβόλια Covid-19 των πιο φτωχών οικονομιών. Ο βασικός στόχος του μηχανισμού αυτού είναι να εξασφαλίσει ότι οι 92 χώρες με μέτριο και χαμηλό εισόδημα, που δεν έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν από μόνες τους ένα πρόγραμμα εμβολιασμών, θα έχουν την ιδία πρόσβαση στον ίδιο χρόνο στα εμβόλια με τις χώρες με υψηλότερο εισόδημα, οι οποίες αυτοχρηματοδοτούνται. To AMC χρηματοδοτείται κατά κύριο λόγο μέσω του εργαλείου χρηματοδότησης αναπτυσσόμενων χωρών Official Development AssistanceOfficial Development Assistance (ODA) | OECD (το σύνολο των μεταφορών πόρων άλλων κυβερνήσεων προς μια αναπτυσσόμενη χώρα ή προς μια διεθνή οργάνωση που ασχολείται με την ανάπτυξη), όπως επίσης από εισφορές του ιδιωτικού τομέα και φιλανθρωπίες. Το «team Ευρώπη» (η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι χώρες-μέλη και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων) είναι ο πρώτος υποστηρικτής της πρωτοβουλίας με μια συμβολή περισσότερων από 2 δισ. ευρώ.