Τι έχουν κάνει οι κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ για το μητρώο των ΜΚΟ

«Θα μπει τάξη στις δραστηριότητές τους, ώστε να ξεχωρίσουν αυτές που πράγματι επιτελούν τον σκοπό τους, από εκείνες που φαίνεται να εξυπηρετούν άλλα συμφέροντα… Στο εξής, οι συγκεκριμένοι οργανισμοί θα έχουν “ονοματεπώνυμο”. Όλοι θα συμπεριληφθούν σε ένα ενιαίο μητρώο με γνωστούς τους στόχους, τα μέλη, την προέλευση και τους κανονισμούς λειτουργίας τους. Και θα ελέγχονται από το κράτος. Οι πιο πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις είναι αρωγοί στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Όμως ξέρουμε, ότι υπάρχουν και κάποιες που δεν ανταποκρίνονται στον ρόλο τον οποίο επικαλούνται. Δε θα το ανεχτούμε άλλο».

Αυτό είχε δηλώσει τον Φεβρουάριο Κ. Μητσοτάκης: Δε θα ανεχτούμε ΜΚΟ, που δεν ανταποκρίνονται στο ρόλο, τον οποίο επικαλούνται | Capital.gr του 2020 ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, δίνοντας την εντύπωση σε πολλούς ότι για πρώτη φορά θα επιχειρούνταν να μπει μία τάξη στο «ξέφραγο αμπέλι» των ΜΚΟ που λυμαίνονται κρατικές και κοινοτικές χρηματοδοτήσεις –όπως αφήνεται να εννοηθεί από επίσημα χείλη Κουμουτσάκος στον ΘΕΜΑ 104,6: Στήθηκαν ΜΚΟ-«βδέλλες» εν μια νυκτί για να βγάλουν χρήματα– χωρίς αυτή η ευρέως διαδεδομένη φημολογία και αρνητική αντίληψη που καλλιεργείται συστηματικά να συνοδεύεται από τη δημοσιοποίηση συγκεκριμένων στοιχείων.

Όμως η ιστορία με το μητρώο των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο μεταναστευτικό δεν είναι καινούργια. Έχει ξεκινήσει από το 2016, όταν τον Απρίλιο συστάθηκεΝΟΜΟΣ 4375/2016 η Διεύθυνση Κοινωνικής Ένταξης κάτω από τη Γενική Διεύθυνση Ιθαγένειας και Μεταναστευτικής Πολιτικής του υπουργείου Εσωτερικών (στη συνέχεια οι αρμοδιότητες μετανάστευσης πέρασαν από το Εσωτερικών σε αυτόνομο υπουργείο). Ένα από τα τμήματα της νέας διεύθυνσης ήταν το «Τμήμα Μητρώου μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και Συνεργασίας με Φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών». Στις αρμοδιότητές του ήταν η «καταγραφή και επικαιροποίηση των στοιχείων ελληνικών και ξένων μη κυβερνητικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελληνική Επικράτεια».

Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάςΥπουργική Απόφαση οικ.: 39487/16, με απόφαση Μουζάλα, έγινε η σύσταση του Εθνικού Μητρώου ελληνικών και ξένων ΜΚΟ «που δραστηριοποιούνται σε θέματα διεθνούς προστασίας, μετανάστευσης και κοινωνικής ένταξης». Τρεις μήνες μετά, τον Δεκέμβριο του 2016, ο πλέον υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής απηύθυνε ανοιχτή πρόσκλησηΑνοικτή πρόσκληση υποβολής αιτήσεων στις ενδιαφερόμενες οργανώσεις να προχωρήσουν στην ηλεκτρονική εγγραφή των στοιχείων τους στην ιστοσελίδα mko.ypes.gr (η οποία πλέον έχει μετονομαστεί σε ngo.migration.gov.grNGO | Login).

Προκειμένου να είναι επιτυχής η εγγραφή μιας ΜΚΟ στο μητρώο, έπρεπε να καταχωρήσει αυτονόητες πληροφορίες όπως: Επωνυμία, διεύθυνση, στοιχεία επικοινωνίας, έτος ίδρυσης, γεωγραφική εμβέλεια δραστηριοποίησης, στοιχεία σύστασης (νομιμοποιητικά έγγραφα), φορολογικά και οικονομικά στοιχεία, στοιχεία νόμιμου εκπροσώπου στην Ελλάδα, παρεχόμενες υπηρεσίες (ωφελούμενοι/ομάδες-στόχος/τομείς δραστηριοποίησης κ.ά.), στοιχεία για το ανθρώπινο δυναµικό που απασχολεί (ειδικότητες, εθελοντές, αµειβόµενο προσωπικό κ.ά.) και δράσεις που υλοποίησε τα δύο προηγούμενα έτη.

Όπως ξεκαθάριζε η υπουργική απόφαση του Σεπτεμβρίου 2016, η εγγραφή των φορέων στο Εθνικό Μητρώο αποτελούσε «απαραίτητη προϋπόθεση, τόσο για τη δραστηριοποίησή τους όσο και για τη συνακόλουθη πιστοποίηση και την ευρύτερη συνεργασία τους με τις υπηρεσίες του υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης» (σ.σ:. μετέπειτα υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και σήμερα υπουργείο Μετανάστευσης και ΑσύλουΥπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου).

Πέρασαν πάνω από δύο χρόνια για να προστεθούν, τον Οκτώβριο του 2018, με νέα απόφαση του τότε υπουργού Δημήτρη ΒίτσαΥπουργική Απόφαση οικ.7586/18, κι άλλες πιο εξειδικευμένες προϋποθέσεις για την εγγραφή των ΜΚΟ στο μητρώο. Κάποιες από αυτές ήταν:

• Υπεύθυνη δήλωση ότι ο νόμιμος εκπρόσωπος του φορέα δεν έχει καταδικαστεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση για αδικήματα όπως υπεξαίρεση, απάτη, εκβίαση, πλαστογραφία, ψευδορκία, δωροδοκία, δόλια χρεοκοπία, συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
• Εγγραφή του Φορέα στο Πρωτοδικείο ή στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ)
• Συμφωνητικά παροχής υπηρεσιών εθελοντικής εργασίας
• Πόροι και πηγές χρηματοδότησης, στοιχεία απολογισμού/ισολογισμού-προϋπολογισμού των τελευταίων δύο ετών
• Φορολογικά και ασφαλιστικά στοιχεία όπου αυτά απαιτούνται

Προστέθηκε επίσης η διευκρίνιση ότι «οι υπό ένταξη Φορείς θα απενεργοποιούνται από το Μητρώο, όταν δεν ανταποκρίνονται εντός εύλογου χρονικού διαστήματος σε υποχρεώσεις τους ως προς την διοικητική διαδικασία εγγραφής τους στο ανωτέρω Μητρώο».

Η υπουργική απόφαση του 2018 αναφερόταν και σε προϋποθέσεις διαγραφής/απένταξης από το μητρώο όταν:

• οι ΜΚΟ παύουν να πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης,
• εμπλέκονται σε παράνομες πράξεις (χωρίς κάποια διευκρίνιση), γεγονός που είτε έχει αποδειχθεί α) από τελεσίδικη δικαστική απόφαση είτε β) με έγγραφο αρμόδιας δημόσιας αρχής,
• διαπιστωθεί πλημμελής εκτέλεση του έργου που έχουν αναλάβει, το οποίο αποδεικνύεται από σχετικό έγγραφο της κατά περίπτωση αρμόδιας διοικητικής αρχής.

Αρχές του 2020 βγήκαν στη δημοσιότηταΑποκλειστικό: Αυτές είναι οι 86 ΜΚΟ για μετανάστες που έχουν καταγραφεί | Star.gr και οι πρώτες λίστες των ενταγμένων ΜΚΟ στο εθνικό μητρώο. Με βάση τους δημοσιευμένους πίνακες, συνολικά ήταν 86 εκ των οποίων 73 ελληνικές και 13 ξένες.

Τον Φεβρουάριο του 2020 με εκπρόθεσμη τροπολογίαΗ τροπολογία του Νότη Μηταράκη του Νότη Μηταράκη σε νομοσχέδιο του υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, ιδρύεται επίσηςΝόμος 4662/2020 συμπληρωματικό Μητρώο Μελών ΜΚΟ, που δραστηριοποιούνται σε θέματα διεθνούς προστασίας, μετανάστευσης και κοινωνικής ένταξης, «στο οποίο εγγράφονται και καταχωρούνται τα μέλη, οι υπάλληλοι και οι συνεργάτες των ως άνω Οργανώσεων, που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα». Σύμφωνα με τον νόμο «η εγγραφή των προσώπων αυτών στο Μητρώο και η πιστοποίησή τους, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση τόσο για τη δραστηριοποίησή τους εντός της Ελληνικής Επικράτειας όσο και για τη συνεργασία τους με τους φορείς του Δημοσίου».

Μετά την υπερψήφιση του ν/σ, κυβερνητικές πηγέςΜαξίμου για Μητρώο ΜΚΟ: Κανείς δεν θα δραστηριοποιείται χωρίς πιστοποίηση | Καθημερινή ανέφεραν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως η ρύθμιση προβλέπει, για πρώτη φορά, ως προϋπόθεση εγγραφής των ελληνικών και ξένων ΜΚΟ στο Μητρώο του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, την ανάγκη καταχώρησης και πιστοποίησης και των φυσικών προσώπων που δραστηριοποιούνται σε αυτές, με ονοματεπώνυμο. «Ο έλεγχος από την Πολιτεία σε ατομικό επίπεδο θα είναι πιο ενδελεχής. Κανένα πρόσωπο δεν θα μπορεί να δραστηριοποιείται σε δομές ή στις ακτές, χωρίς να διαθέτει σχετική πιστοποίηση/ ταυτότητα από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Οι ΜΚΟ θα έχουν την υποχρέωση να δηλώνουν τα άτομα (μέλη, υπαλλήλους, συνεργάτες) που θα δραστηριοποιούνται και πού, ενώ αυτά θα πρέπει να φέρουν ταυτότητα μέλους/πιστοποίηση για να δραστηριοποιούνται», τόνιζαν από το Μαξίμου.

Βέβαια το «για πρώτη φορά» δεν είναι απολύτως ακριβές, αφού από το 2016 είχε συσταθείΑπόφαση υπ. αρ. 4151.4183/166, στη Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, συντονιστική επιτροπή καταγραφής, συντονισμού και αξιολόγησης ΜΚΟ στη Λέσβο, λόγω των συνεχών προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών στο νησί. Έργο της ΕπιτροπήςΑνακοίνωση Συντονιστικής Επιτροπής ήταν μεταξύ άλλων, η καταγραφή, ταυτοποίηση και διαπίστευση όλων των ΜΚΟ και των ανεξάρτητων εθελοντών. Η επιτροπή αυτή καταργήθηκε με ΚΥΑ το καλοκαίρι του 2020 (ΦΕΚ Β 3200 3.8.2020) και το αρχείο της παραδόθηκε στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.

Οι προϋποθέσεις και η διαδικασία εγγραφής των μελών ΜΚΟ στο νέο μητρώο ορίστηκαν με κοινή υπουργική απόφασηΚοινή Υπουργική Απόφαση 3063/2020 των Μηταράκη-Σκυλακάκη που εκδόθηκε δύο μήνες μετά τον νόμο του Φεβρουαρίου, τον Απρίλιο του 2020.

Με την ίδια ΚΥΑ του Απριλίου επήλθαν και αλλαγές στις προϋποθέσεις και τα δικαιολογητικά εγγραφής στο προϋπάρχον Μητρώο των ΜΚΟ. Σε αυτό μπορούν να εγγραφούν πλέον Ενώσεις προσώπων που δεν αποτελούν σωματεία (άρθρο 107 Α.Κ.) και ιδρύματα που έχουν συσταθεί με ειδικό νόμο, εκτός από σωματεία και συλλόγους, ειδικώς αναγνωρισμένους φορείς (με ειδική νομοθετική ρύθμιση), κοινωφελή ιδρύματα, Αστικές εταιρείες Μη Κερδοσκοπικού Χαρακτήρα (ΑΜΚΕ) και Παραρτήματα ξένων ΜΚΟ.

Οι βασικές αλλαγές στις προϋποθέσεις εγγραφής, περιλάμβαναν:

• Απαραιτήτως η φύση του φορέα σε κάθε περίπτωση να είναι μη κερδοσκοπική, ανεξαρτήτως του χαρακτηρισμού που του έχουν αποδώσει οι ιδρυτές του
• Περιορισμούς ως προς το με ποια φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορεί να συνάπτει η οργάνωση συμβάσεις οποιουδήποτε είδους (π.χ. αποκλείονται φυσικά πρόσωπα που συμμετέχουν στα όργανα διοίκησης των ΜΚΟ ή νομικά πρόσωπα που ελέγχονται από αυτά τα άτομα)
• Να μην λαμβάνουν τακτική κρατική επιχορήγηση μεγαλύτερη από 50% επί του προϋπολογισμού για τη λειτουργία τους ή δάνεια με εγγύηση του Δημοσίου
• Να εκπληρώνουν τις ασφαλιστικές και φορολογικές τους υποχρεώσεις, μην έχοντας καμία ασφαλιστική και φορολογική εκκρεμότητα
• Στα αδικήματα για τα οποία δεν πρέπει να υπάρχει τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση εις βάρος των φυσικών προσώπων που ασκούν τη διοίκηση ή τη νόμιμη εκπροσώπηση της ΜΚΟ προστέθηκαν τα τρομοκρατικά εγκλήματα ή εγκλήματα συνδεόμενα με τρομοκρατικές δραστηριότητες, παιδική εργασία και άλλες μορφές εμπορίας ανθρώπων.
• Υποχρεωτική δήλωση ακίνητης και κινητής περιουσίας.

Στα απαραίτητα προσκομιζόμενα δικαιολογητικά έγιναν οι ακόλουθες κύριες προσθήκες:

• Φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα του υπό ένταξη φορέα
• Δήλωση φορολογίας εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων για τα τελευταία δύο έτη και
• Δήλωση στοιχείων ακινήτων (Ε9) για τα τελευταία δύο έτη, καθώς επίσης τις αντίστοιχες, σχετικές δηλώσεις ΕΝΦΙΑ

Ως προς τη διαδικασία εγγραφής, η ΚΥΑ αναφέρει ότι τα δικαιολογητικά εξετάζονται εντός 30 ημερών από την υποβολή της αίτησης και σε περίπτωση που διαπιστωθούν ελλείψεις, ο αιτών φορέας ενημερώνεται ώστε να καταθέσει συμπληρωματικά έγγραφα εντός 15 ημερών. Αν δεν το πράξει εντός της προθεσμίας, η αίτηση εγγραφής του ακυρώνεται.

Εφόσον πληρούνται οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις εγγραφής και κατόπιν σχετικής εισήγησης της αρμόδιας υπηρεσίας, ο αιτών φορέας μπορεί να εγγραφεί στο Μητρώο, με απόφαση του Ειδικού Γραμματέα Συντονισμού Εμπλεκομένων Φορέων. Ωστόσο είναι στη διακριτική ευχέρεια του Ειδικού Γραμματέα ακόμη και να απορρίψει την αίτηση μιας ΜΚΟ που πληροί όλες τις προϋποθέσεις, μετά από συνεκτίμηση των υποβληθέντων στοιχείων σε συνδυασμό με στοιχεία που αφορούν τη δράση της.

Η Ειδική Γραμματεία Συντονισμού Εμπλεκόμενων Φορέων (προϊστάμενος ο Ευάγγελος-Απόστολος Κωνσταντίνου), συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2020, υπάγεται απευθείας στον υπουργό Νότη Μηταράκη και είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση και εποπτεία του Μητρώου ή τη διενέργεια συγκεκριμένων ενεργειών ως αρμόδια αρχή.

Σειρά έχουν τα κριτήρια της πιστοποίησης που «δύναται να λάβει» μια MKO που έχει εγγραφεί στο Μητρώο. Σύμφωνα με την ΚΥΑ του Απριλίου, για να πιστοποιηθεί ένας φορέας πρέπει να πληροί τα εξής –κάπως ασαφή και σε ορισμένες περιπτώσεις ιδιαίτερα απαιτητικά– κριτήρια αξιολόγησης:

• Αποτελεσματικότητα (υλοποίηση και αποδοτικότητα δράσεων)
• Οικονομική αποτελεσματικότητα και σταθερότητα, όπως αποδεικνύεται από τους ισολογισμούς του φορέα
• Ποιότητα, όπως αποδεικνύεται από την ύπαρξη συστήματος διαχείρισης ποιότητας, πιστοποίηση κατά ISO ΕΝ 9001, εξωτερικές εκθέσεις αξιολόγησης ποιότητας κ.λπ.
• Διοικητική-Οργανωτική ικανότητα που αποδεικνύονται από τον αριθμό και τις ειδικότητες αμειβόμενου και εθελοντικού προσωπικού, την υλικοτεχνική υποδομή της (π.χ. κτίρια και εξοπλισμός), τον συνολικό κύκλο εργασιών της, το οργανόγραμμα και τη λογοδοσία που αποδεικνύεται από τη λειτουργία ιστοσελίδας στην οποία πρέπει να αναρτώνται συγκεκριμένες πληροφορίες.

Χωρίς πιστοποίηση, οι ΜΚΟ και λοιποί φορείς δεν μπορούν να λαμβάνουν χρηματοδότηση από εθνικούς και ενωσιακούς πόρους, ή από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Το βασικότερο όμως είναι ότι η πιστοποίηση αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ώστε ένας φορέας να μπορεί να δραστηριοποιηθεί στα κέντρα και στις δομές υποδοχής, ταυτοποίησης και φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, στα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου και σε μονάδες στέγασης στεγαστικών προγραμμάτων του υπουργείου. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη κι αν μία ΜΚΟ χρηματοδοτείται αποκλειστικά από κονδύλια εκτός ΕΕ ή/και ιδιωτικές δωρεές, χωρίς πιστοποίηση από το υπουργείο, και πιο συγκεκριμένα τον αρμόδιο Ειδικό Γραμματέα, δεν μπορεί να δραστηριοποιηθεί μέσα σε ένα ΚΥΤ π.χ. στη Λέσβο ή στη Χίο.

Η αξιολόγηση για τη χορήγηση πιστοποίησης διενεργείται από τριμελή επιτροπή η οποία συγκροτείται με απόφαση του Ειδικού Γραμματέα και εφόσον πληρούνται οι απαραίτητοι όροι και τα κριτήρια που θέτει η ΚΥΑ, τότε εκδίδεται απόφαση πιστοποίησης του αιτούντος φορέα, τριετούς διάρκειας.

Όσες ΜΚΟ είχαν υποβάλει αίτηση εγγραφής που εκκρεμούσε η αξιολόγησή της όταν εκδόθηκε η ΚΥΑ των Μηταράκη- Σκυλακάκη, ή είχαν εγγραφεί στο Μητρώο σύμφωνα με όσα προέβλεπε η απόφαση Βίτσα του 2018 (η οποία καταργήθηκε), έπρεπε να υποβάλουν εκ νέου αιτήσεις εντός διμήνου, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη νέα ΚΥΑ.

Πάμε τώρα στις προϋποθέσεις που έθεσε η ίδια ΚΥΑ των Μηταράκη-Σκυλακάκη για την εγγραφή των μελών των ΜΚΟ στο νέο μητρώο. Σε αυτό είναι υποχρεωτικό να εγγραφούν από τους πιστοποιημένους φορείς όλα τα φυσικά πρόσωπα τα οποία είναι μέλη, υπάλληλοι ή συνεργάτες τους επ’ αμοιβή ή σε εθελοντική βάση. Τα άτομα αυτά πρέπει να μην έχουν καταδικαστεί τελεσίδικα για οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα (εξαιρουμένων αυτών του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας). Απαραίτητο είναι να υποβληθεί από τη ΜΚΟ και μία σειρά προσωπικών στοιχείων των μελών της, όπως η διεύθυνση μόνιμης κατοικίας, η διεύθυνση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, αντίγραφο ποινικού Μητρώου και υπεύθυνη δήλωση του ατόμου περί απαλλαγής, αθωωσης ή οριστικής παύσης ασκηθείσας εις βάρος τους ποινικής δίωξης.

Οι φορείς, τα μέλη των οποίων είναι εγγεγραμμένοι στο «Μητρώο Μελών ΜΚΟ», υποχρεούνται να δηλώνουν την οποιαδήποτε μεταβολή που αφορά στα προσωπικά στοιχεία τους, εντός ενός ασφυκτικού πλαισίου 24 ωρών. Σε περίπτωση δε που διαπιστωθεί η μη τήρηση των παραπάνω προϋποθέσεων, δεν διαγράφεται από τα σχετικά μητρώα μόνο το φυσικό πρόσωπο αλλά και η ΜΚΟ και ταυτόχρονα αίρεται η πιστοποίηση τόσο του φορέα όσο και των φυσικών προσώπων μελών, υπαλλήλων ή συνεργατών του. Επίσης ένα φυσικό πρόσωπο μπορεί να διαγραφεί από το Μητρώο σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι εμπλέκεται σε παράνομες πράξεις (χωρίς να διευκρινίζεται ποιες είναι αυτές) γεγονός που σύμφωνα με την ΚΥΑ μπορεί να αποδειχθεί απλώς με έγγραφο αρμόδιας δημόσιας αρχής. Εκτός μπορεί να βρεθεί και σε περίπτωση που διαπιστωθεί «πλημμελής εκτέλεση του έργου που έχει αναλάβει, το οποίο αποδεικνύεται από σχετικό έγγραφο της κατά περίπτωση αρμόδιας διοικητικής αρχής» (αντίστοιχοι λόγοι διαγραφής μίας ΜΚΟ υπήρχαν και το 2018 στην απόφαση Βίτσα). Από το μητρώο των ΜΚΟ διαγράφονται και όσοι φορείς δεν εγγράψουν εγκαίρως τα μέλη τους.

Πέρα όμως από τις αυστηρές προϋποθέσεις εγγραφής, και εδώ όπως και στο μητρώο των ΜΚΟ, είναι στη διακριτική ευχέρεια του Ειδικού Γραμματέα να αποφασίσει ποιος θα εγγραφεί και ποιος όχι. Όπως διαβάζουμε στην ΚΥΑ, κατά τη συνεκτίμηση των υποβληθέντων στοιχείων σε συνδυασμό «με στοιχεία που αφορούν στην προσωπικότητα και την μέχρι τότε δράση των αιτούμενων την εγγραφή φυσικών προσώπων», ο Ειδικός Γραμματέας μπορεί να απορρίψει την αίτηση εγγραφής.

Όσα φυσικά πρόσωπα καταφέρουν να εγγραφούν, πιστοποιούνται και λαμβάνουν ειδική ταυτότητα, η κατοχή και επίδειξη της οποίας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την είσοδο αλλά και ελεύθερη μετακίνηση και δραστηριοποίησή τους στις δομές, στα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου, σε μονάδες στέγασης στεγαστικών προγραμμάτων αρμοδιότητας του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.

Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Τον Μάιο του 2020 ήρθε νέος νόμοςΝόμος 4686/2020, για τη «βελτίωση της μεταναστευτικής νομοθεσίας». Το άρθρο 58 με τίτλο «Σύσταση Μητρώου Ελληνικών και Ξένων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ)» αναφέρει ρητά ότι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, εθελοντικές οργανώσεις και κάθε αντίστοιχη οργάνωση ελληνική ή διεθνής, που δεν έχει εγγραφεί στο μητρώο, δεν δύναται να συμμετέχει στην υλοποίηση δράσεων διεθνούς προστασίας, μετανάστευσης και κοινωνικής ένταξης εντός της Ελληνικής Επικράτειας και ιδίως:

• στην παροχή νομικών, ψυχοκοινωνικών και ιατρικών υπηρεσιών σε κρατούμενους αιτούντες άσυλο,
• στην παροχή υλικών συνθηκών υποδοχής (σε είδος ή υπό τη μορφή οικονομικού βοηθήματος) σε συνεργασία με την αρμόδια Αρχή Υποδοχής
• στην παροχή πληροφόρησης και ενημέρωσης σε υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι βρίσκονται σε κέντρα κράτησης ή σημεία διέλευσης συνόρων σχετικά με τη δυνατότητα υποβολής αίτησης διεθνούς προστασίας, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Ασύλου, και
• στη συνδρομή των αιτούντων στην κατανόηση του εγγράφου ενημέρωσης σε συνεργασία με την Υπηρεσία Ασύλου.

Ο νέος νόμος αναφέρεται εκ νέου και αναλυτικά στους ελάχιστους αναγκαίους όρους και προϋποθέσεις για την εγγραφή στο Μητρώο, επαναλαμβάνοντας ουσιαστικά όσα προέβλεπε η ΚΥΑ του Απριλίου. Μία προσθήκη που γίνεται είναι ο ορισμός και η απασχόληση Υπεύθυνου Προστασίας Δεδομένων (Data Protection Officer, DPO), επιφορτισμένου με τη διαρκή συμμόρφωση της αντίστοιχης εθελοντικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης, με τη νομοθεσία για την προστασία προσωπικών δεδομένων, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς.

Τον Σεπτέμβριο του 2020 ακολούθησε νέα ΚΥΑ των Μηταράκη-ΣκυλακάκηΚοινή Υπουργική Απόφαση οικ. 10616/2020, με επιπρόσθετους όρους και προϋποθέσεις, οι οποίες ισχύουν έως σήμερα. Εκτός από DPO, oι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει: να μην έχουν καμία ασφαλιστική και φορολογική εκκρεμότητα, τόσο κατά την υποβολή της σχετικής αίτησης, όσο και καθ’ όλη τη διάρκεια που είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο. Να τηρούν αναλυτικές οικονομικές καταστάσεις από ορκωτούς ελεγκτές και μεταξύ άλλων δικαιολογητικών να προσκομίσουν έκθεση ορκωτών λογιστών και καταστάσεων.

Η βασική αλλαγή που έφερε όμως η νέα ΚΥΑ σε σχέση με την καταργηθείσα του Απριλίου, είναι ότι προηγουμένως ένας φορέας μπορούσε να εγγραφεί στο Μητρώο (και άρα να δραστηριοποιείται νόμιμα εντός ελληνικής επικράτειας) αλλά να μην πάρει πιστοποίηση σε περίπτωση που π.χ. συγκεντρώνει και μοιράζει ρούχα και τρόφιμα σε μετανάστες σε μία δημόσια πλατεία και δεν σκόπευε να δραστηριοποιηθεί εντός κάποιας δομής ή σε μονάδες στέγασης ή να λάβει χρηματοδότηση από εθνικούς και ενωσιακούς πόρους ή από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Ένας άλλος λόγος που μπορεί κανείς να μην προχωρούσε στην πιστοποίηση αλλά μόνο στην εγγραφή στο μητρώο, είναι σε περίπτωση ενός μικρού φορέα που π.χ. δεν διαθέτει πιστοποίηση κατά ISO ΕΝ 9001, σταθερότητα πηγών χρηματοδότησης ή διοικητική και οργανωτική ικανότητα, ούτε χρήματα για να προσλάβει ορκωτό ελεγκτή. Δηλαδή απαραίτητες προϋποθέσεις για όσους φορείς χρειάζονταν και πιστοποίηση. Πλέον, με την ΚΥΑ του Σεπτεμβρίου, η εγγραφή των φορέων στο Μητρώο αποτελεί συγχρόνως και πιστοποίησή τους και απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να δραστηριοποιούνται σε θέματα διεθνούς προστασίας, μετανάστευσης και κοινωνικής ένταξης εντός της Ελληνικής Επικράτειας. Άρα εκτός από τις τυπικές προϋποθέσεις εγγραφής πρέπει να πληρούν ταυτόχρονα και τα ιδιαίτερα απαιτητικά κριτήρια πιστοποίησης.

Φορείς που είχαν κάνει την αίτηση με βάση τα οριζόμενα στην προηγούμενη ΚΥΑ και η αξιολόγησή της ήταν σε εκκρεμότητα, ή είχαν ήδη ενταχθεί τον Σεπτέμβριο του 2020, χρειαζόταν να υποβάλουν οποιοδήποτε τυχόν συμπληρωματικό έγγραφο προβλέπεται με τη νέα ΚΥΑ.

Με την ΚΥΑ του Σεπτεμβρίου επήλθαν αλλαγές και στη διαδικασία εγγραφής. Πλέον τα δικαιολογητικά εξετάζονται εντός 60 ημερών από την υποβολή της σχετικής αίτησης, από 30 που ήταν πριν, και ο αιτών φορέας έχει 10 ημέρες (αντί για 15 προηγουμένως) να κάνει συμπληρωματική κατάθεση εγγράφων σε περίπτωση που διαπιστωθούν ελλείψεις στον φάκελό του. Αν χάσει την προθεσμία, πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή.

Εφόσον διαπιστωθεί ότι πληρούνται οι προβλεπόμενες τυπικές προϋποθέσεις εγγραφής και τα κριτήρια πιστοποίησης, η αρμόδια υπηρεσία συντάσσει σχετική εισήγηση. Η αξιολόγηση για την τελική εγγραφή και την ταυτόχρονη χορήγηση πιστοποίησης διενεργείται όμως από τριμελή επιτροπήΣυγκρότηση Τριμελούς Επιτροπής Αξιολόγησης για την τελική εγγραφή και την ταυτόχρονη χορήγηση πιστοποίησης ΜΚΟ (μετακλητών υπαλλήλων στην πλειονότητα), η οποία συγκροτείταιΤροποποίηση της υπ’ αριθ. οικ.11803/23-09-2020 με απόφαση του μετακλητού Ειδικού Γραμματέα Συντονισμού Εμπλεκομένων Φορέων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Εφόσον υφίσταται θετική εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας και σχετική θετική αξιολόγηση από την αρμόδια Επιτροπή, εκδίδεται από τον Ειδικό Γραμματέα απόφαση εγγραφής και πιστοποίησης του αιτούντος φορέα. Όμως οι εισηγήσεις δεν είναι δεσμευτικές, αφού ο Ειδικός Γραμματέας, όπως γράφει η ΚΥΑ, διατηρεί σε κάθε περίπτωση το δικαίωμα, κατά τη διακριτική του ευχέρεια, να απορρίψει ή να κάνει δεκτή την αίτηση εγγραφής του φορέα με αιτιολογημένη απόφασή του. Επομένως συμπεραίνει κανείς ότι παρά τις αυξημένες προϋποθέσεις που έχει θέσει η ΚΥΑ, ο Ειδικός Γραμματέας μετά από συνεκτίμηση των υποβληθέντων στοιχείων σε συνδυασμό με «στοιχεία που αφορούν τη δράση των υπό εγγραφή φορέων» μπορεί να κλείσει την πόρτα σε μία ΜΚΟ που πληροί όλες τις τυπικες προϋποθέσεις ή να την ανοίξει σε άλλη ΜΚΟ που δεν τις πληροί.

Η νέα ΚΥΑ έφερε αλλαγές και για τα μέλη των ΜΚΟ, αφού πλέον υποχρεούνται να εγγραφούν στο αντίστοιχο μητρώο τα φυσικά πρόσωπα όλων των εγγεγραμμένων φορέων (όχι μόνο των πιστοποιημένων). Μεταβολές υπήρξαν επίσης στα απαραίτητα προσκομιζόμενα δικαιολογητικά. Για παράδειγμα, αφαιρέθηκε η υποχρέωση των φυσικών προσώπων να προσκομίσουν υπεύθυνη δήλωση περί απαλλαγής, αθώωσης ή οριστικής παύσης ασκηθείσας εις βάρος τους ποινικής δίωξης. Πλέον είναι απαραίτητη:

• η προσκόμιση αντιγράφου ποινικού μητρώου που να έχει εκδοθεί έως τρεις μήνες πριν την υποβολή του, και
• υπεύθυνη δήλωση του φυσικού προσώπου ότι δεν έχει καταδικαστεί με τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση για οποιοδήποτε ποινικό αδίκημα (εξαιρουμένων αυτών του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, της διατάραξης κοινής ησυχίας, της επαιτείας και όποιων δεν υποδεικνύουν ιδιαίτερης βαρύτητας παραβατική συμπεριφορά) και ιδίως για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, δωροδοκία, απάτη, τρομοκρατικά εγκλήματα ή εγκλήματα συνδεόμενα με τρομοκρατικές δραστηριότητες, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και παιδική εργασία και άλλες μορφές εμπορίας ανθρώπων, διακίνηση ναρκωτικών ουσιών, παιδεραστία, σεξουαλική κακοποίηση, για εγκλήματα διακινδύνευσης της ζωής, εγκλήματα κατά της σωματικής ακεραιότητας, εγκλήματα κατά της προσωπικής ελευθερίας, εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα κατά περιουσιακών αγαθών.

Όπως διαβάζουμε στην ίδια ΚΥΑ, «σκοπός τήρησης του ανωτέρω Μητρώου είναι λόγοι δημοσίου συμφέροντος καθώς και η αναγκαιότητα καταγραφής όλων των ατόμων που έρχονται σε επαφή με αιτούντες άσυλο και δικαιούχους διεθνούς προστασίας, ιδίως γυναίκες, ανήλικα αλλά και ασυνόδευτα ανήλικα, ειδικά εκείνων που έχουν ελεύθερη πρόσβαση και δραστηριοποιούνται στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης και δομές φιλοξενίας αιτούντων ασύλου, προκειμένου να καθίσταται δυνατός ο αποκλεισμός της πρόσβασης και της άμεσης επαφής […] σε άτομα με ιδιαιτέρως παραβατική συμπεριφορά, καταδικασθέντα για ποινικά αδικήματα ιδιαιτέρως ειδεχθή, όπως, ενδεικτικώς σεξουαλική κακοποίηση, παιδεραστία, μαστροπεία, διακίνηση ναρκωτικών ουσιών, πρόκληση σωματικών βλαβών κ.λπ., ώστε να καθίσταται δυνατή η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και διεθνούς προστασίας, και προεχόντως η ίδια η ζωή, η ασφάλεια, η σωματική τους ακεραιότητα και ψυχική τους υγεία […]».

Επίσης πλέον περιλαμβάνεται και πρόβλεψη για όσους αναγνωρισμένους πρόσφυγες συνδράμουν στο έργο της διερμηνείας και οι υπηρεσίες τους είναι απολύτως απαραίτητες για τη διεκπεραίωση του έργου των φορέων που έχουν εγγραφεί και πιστοποιηθεί στο μητρώο των ΜΚΟ. Έτσι σε περίπτωση που δεν διαθέτουν κάποιο από τα απαιτούμενα δικαιολογητικά (π.χ. ταυτότητα, διαβατήριο κτλ), αρκεί η υποβολή των σχετικών νομιμοποιητικών εγγράφων που τους έχει χορηγήσει το ελληνικό κράτος.

Βέβαια και στην περίπτωση του μητρώου των μελών ΜΚΟ ο Ειδικός Γραμματέας Συντονισμού Εμπλεκομένων Φορέων έχει τον τελικό λόγο στο ποιος θα μπει και ποιος όχι, αφού και πάλι διατηρεί το δικαίωμα κατά τη συνεκτίμηση των υποβληθέντων στοιχείων σε συνδυασμό «με στοιχεία που αφορούν στην προσωπικότητα και την μέχρι τότε δράση των αιτουμένων» και κατά την διακριτική του ευχέρεια, να απορρίψει ή να κάνει δεκτή την αίτηση εγγραφής του φυσικού προσώπου, με αιτιολογημένη απόφασή του.

Μέχρι στιγμής (2 Εγγεγραμμένες ΜΚΟΜαρτίουΜητρώο ΜΚΟ) στο μητρώο του υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, εγγεγραμμένοι είναι 27 φορείς, από τους 86 που ήταν στις αρχές του 2020. Στη λίστα υπάρχουν και ορισμένες ουρανοκατέβατες ΜΚΟ, ενώ έχουν απορριφθεί ή απουσιάζουν άλλες λιγότερο ή περισσότερο γνωστές, μικρότερες ή μεγαλύτερες που όμως δραστηριοποιούνται στο πεδίο εδώ και χρόνια, βοηθώντας ανθρώπους που το έχουν ανάγκη.