Τα Κοιμητήρια Ευαγγελίστριας «αποκαλύπτουν» τις ιστορικές προσωπικότητες της Θεσσαλονίκης
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία και το παλιότερο διασωθέν νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, τα Κοιμητήρια της Ευαγγελίστριας, μας αποκαλύπτουν την ιστορία της πόλης που παραμένει «αλώβητη» εδώ και χρόνια μέσα στον χώρο.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΔΗΜΗΤΡΑ ΤΑΓΚΑ
Πέρα από τον θρησκευτικό τους ρόλο, αποτελούν μια κρύπτη της ιστορίας της πόλης, αφού μέσα στον έναν σχεδόν αιώνα της ύπαρξής τους καταγράφουν μνήμες από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, του Αʼ Παγκοσμίου Πολέμου, των ταραχών αλλά και της λάμψης του Μεσοπολέμου, του Βʼ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής, του Εμφυλίου και της χούντας.
Με πρωτοβουλία του Δήμου Θεσσαλονίκης, ο χώρος των κοιμητηρίων της Ευαγγελίστριας έχει χαρακτηριστεί «προστατευόμενο μνημείο».
Η ιστορία τους ξεκινά από τα τέλη του 19ου αιώνα και φτάνει μέχρι τη δεκαετία του 70, οπότε και διεκόπη ο ενταφιασμός εκεί, λόγω κορεσμού του εδάφους και στενότητας του χώρου.
Στα Κοιμητήρια της Ευαγγελίστριας είναι θαμμένες σημαντικές προσωπικότητες της Θεσσαλονίκης, μαζικά ενταφιασμένοι εκτελεσθέντες Έλληνες αντιστασιακοί κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά και δολοφονημένοι απεργοί καπνεργάτες του ιστορικού Μάη του ʼ36.
Ο οικογενειακός τάφος των Άμποτ
Από τα ομορφότερα και παλιότερα ανάγλυφα του πρώτου χριστιανικού νεκροταφείου, που θυμίζουν αρχαίες επιτύμβιες πλάκες, είναι αυτό του οικογενειακού τάφου των Άμποτ, που παριστάνει το χρόνο σαν έναν άνδρα ξαπλωµένο σε ανάκλιντρο µε τις τρεις μοίρες όρθιες. Η οικογένεια Άμποτ, αγγλικής καταγωγής είχε εγκατασταθεί από τις αρχές του 19ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη για εμπορικούς λόγους. Είχε κερδίσει την γενική εκτίμηση και συμπάθεια όλου του πληθυσμού. Εβραίοι μεγαλέμποροι και Τούρκοι μπέηδες τους συναναστρέφονταν και εθεωρείτο μια από τις πιο ονομαστές οικογένειες της πόλης. Η οικογένεια είχε εξελληνιστεί όπως και όλες οι άλλες των Φράγκων. Διετέλεσαν πρόξενοι ξένων δυνάµεων στην πόλη και ένας µάλιστα Άµποτ, πρόξενος της Αγγλίας, σκοτώθηκε από το φανατισµένο τουρκικό όχλο µαζί µε άλλους προξένους το 1876 στη Θεσσαλονίκη.
Αξιόλογες είναι επίσης και δέκα µαρµάρινες προτοµές που στήθηκαν από την αρχή λειτουργίας του νεκροταφείου, στο τέλος του 19ου αιώνα, ως το 1960. Ανήκουν στους Φ. Δαµβέργη, Στ. Δούγγα, Χ. Καραµιχάλη, Ν. Μουσχουντή, Παρίση, Τάσου Παπαναστασίου, κ.ά.
Το πιο παλιό γλυπτό είναι µια προτομή του 1873 στον τάφο του Γρ. Παπαδόπουλου και το νεότερο είναι μια προτομή του 1960 που κοσμεί τον τάφο του Τάσου Παπαναστασίου.
Πολλά ονόματα, δεμένα µε την ιστορία της πόλης, εμφανίζονται στους τάφους του νεκροταφείου της Ευαγγελίστριας, όπως αυτά των ιστορικών οικογενειών Χ. Χατζηκυριάκου, Γ.Τορνιβούκα, Φερναντέζ, Βόγα, Άμποτ, Κατακάλου, Κυριακού, Πρασσακάκη, Πεντζίκη, Φλόκα, Κούσκουρα,, Καλλιδόπουλου κ.ά.
Ακόμη, επώνυμοι και ανώνυμοι ήρωες του Μακεδονικού Αγώνα, δάσκαλοι και δασκάλες, ιερείς και διανοούμενοι, μάρτυρες που πολέμησαν κατά της βίας και της αυθαιρεσίας και τάφηκαν στα κοιμητήρια αφήνοντας την τελευταία τους πνοή για την ανεξαρτησία της Μακεδονίας και οικογένειες που επηρέασαν την ζωή της Θεσσαλονίκης.
Κάνοντας ένα γύρο μέσα στα Κοιμητήρια Ευαγγελίστριας συναντά κανείς, μεταξύ άλλων, τους τάφους:
Των Μακεδονομάχων: Χρ. Καραμανώλη – προέδρου των μακεδονομάχων Θεσσαλονίκης – Κώττα, Στέφανου Νούκα ιδρυτή του περίφημου Γυμνασίου και Οικοτροφείου Τσοτυλίου καθώς και της ομώνυμης Σχολής Νούκα στην Θεσσαλονίκη, Αλ. Λούη, Θεοδ. Ασκητή, Ιωαν. Παπάζογλου, Βελ. Τράϊκου, Χρ. Καλλίνη
Των ηρωϊκών δασκάλων Ιωάν. Πιτσούλα και Αγ. Φιλιππίδου
Των Μητροπολιτών Χρυσ. Παπαχρήστου Τυρολόης, Αλεξ. Ρηγόπουλου Νικομηδείας και Γρηγ. Καλλίδη Ηρακλείας από την Θράκη και την Μικρά Ασία που πέθαναν στην πίκα της εξορίας και τάφηκαν μαζί με τον μεγάλο Φιλάρκο Βαφείδη στον περίγυρο του ναού του νεκροταφείου
Των Δημάρχων: Μερ. Μερκουρίου, Ευαγγ. Αγγελάκη, Μηνά Πατρίκιου, Ον. Παπαβασιλείου, Ιωάννη Παπαηλιάκη και τελευταία του Μιχάλη Παπαδόπουλου
Προσωπικοτήτων της πόλης: Νικ. Γερμανού Προέδρου της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης με την πολύπλευρη προσφορά στα φιλανθρωπικά ιδρύματα της πόλης, Ιωάννη Κούσκουρα, Γεωργίου Μπακατσέλου, Ιωάννη Κονιόρδου, Κυρ. Κύρου, Αν. Σπαθάρη, Απ. Κοσμόπουλου, Αντ. Κοσματόπουλου, Βας. Μπακονίκα, Αφών Σκαπέρδα, Κων. Διακάκη, Αν. Ζαρούκα, Νικ. Κουλάνδρου, Βας. Νούσια, Γεωργ. Βόγου
Του Δημ. Τσακμακόπουλου δωρητή όλης της περιουσίας του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Των Υπουργών: Πέτρου Λεβαντή, Γεωργίου Θέμελη, Σωτήρη Γκοτζαμάνη, Ιπποκράτη Ιορδάνογλου
Ο Εντεταλμένος Σύμβουλος σε θέματα που αφορούν στην εποπτεία των Κοιμητηριών
του Δήμου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ιακώβου δήλωσε στο ThessToday.gr ότι το Κοιμητήριο της Ευαγγελίστριας αποτελεί για τη Θεσσαλονίκη πολλά περισσότερα από έναν χώρο ταφής.
«Στο πλαίσιο των στοχευμένων ενεργειών του Δημάρχου Θεσσαλονίκης για ανάδειξη σημαντικών σημείων της πόλης εντάσσεται και η ευρύτερη ανάπλαση της περιοχής των Κοιμητηρίων της Ευαγγελίστριας που παρουσιάζει ιδιαίτερο πολιτιστικό και τουριστικό ενδιαφέρον καθώς συγκεντρώνει μνημεία από διάφορες περιόδους, ώστε να καταστεί πόλος έλξης για τους ίδιους τους Θεσσαλονικείς αλλά και για τους επισκέπτες.» εξηγεί ο κ. Ιακώβου.
Το 2019 ο Δήμος Θεσσαλονίκης ως μέλος του Οργανισμού Διαχείρισης Κοιμητηρίων (Cemetery Organization) υπέβαλλε αίτημα στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE) για τον χαρακτηρισμό του Κοιμητηρίου «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ» ως Σημαντικού Κοιμητηρίου ώστε να ενταχθεί στη Διαδρομή των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων που αποτελεί μία πιστοποιημένη διαδρομή πολιτισμού του Συμβουλίου της Ευρώπης.
