Με τον «Κρικέλα» αρχίζει να διαστέλλεται η φήμη της «γαστρονομικής απόλαυσης», φήμη αυτοκόλλητη με την Θεσσαλονίκη. Από το 1940 μέχρι σήμερα, στον καθεδρικό ναό της γεύσης (ο τίτλος ανήκει στον Κωστή Μοσκώφ) ή στον Λευκό Πύργο της γεύσης (ένας ακόμα ισχυρός συμβολισμός) έχουν αφήσει τα ίχνη τους, όλες οι ιστορικές προσωπικότητες της ελληνικής (και αρκετές της διεθνούς) πολιτιστικής και πολιτικής σκηνής.

Από Κρητικός…Κρικέλας

Το όνομα του ήταν Γιώργος Κρητικός. Από Κερκυραίο πατέρα και Κωνσταντινουπολίτισσα μαμά. Στην ιστορία όμως έχει μείνει ως Κρικέλας. Είναι το παρατσούκλι που του είχαν βγάλει τα παιδιά της γειτονιάς, από το παιχνίδι με τους κρίκους- το είχαν μάθει από τους Άγγλους. «Είναι παρατσούκλι από το σχολείο που πήγαινα στην περιοχή του Αγίου Ελευθερίου. Με φωνάζανε Κριλέλα, εμένα δε μου άρεσε καθόλου και μάλωνα με όλους. Όταν μεγάλωσα είχα κάνει ένα μαγαζί και το είχα βγάλει ‘Η Περικοκλάδα’. Έρχονταν όλοι απ’ έξω και με φώναζαν ‘Κρικέλα, Κρικέλα’ και τους κυνηγούσα εγώ. Οπότε έρχεται ο Προδρομίδης, τότε υποδιευθυντής της Ιονικής Τραπέζης και μου λέει: ‘Βρε παιδάκι μου, τι στεναχωριέσαι; Γράψε απ’ έξω ‘Κρικέλας’ και να δεις που θα σταματήσουν όλοι. Τον άκουσα κι εγώ, έβγαλα την ‘Περικοκλάδα’ κι έγραψα ‘Κρικέλας’. Και αμέσως σταματήσανε να με φωνάζουν ‘Κρικέλα’». Από πιτσιρικάς δούλευε ως σερβιτόρος στις ταβέρνες, γεγονός που προετοίμασε την μελλοντική έκρηξη. Υπήρχε όμως και μια ισχυρή οικογενειακή παράδοση: ο κερκυραίος πατέρας του, Θανάσης Κρητικός, ήταν ένας ικανότατος επιχειρηματίας με εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης σε Αμερική και Αυστραλία. Κάποια στιγμή, μετά την απελευθέρωση του 1912, καταλήγει στην Θεσσαλονίκη, όπου ξαναρχίζει τη ζωή του, ανοίγοντας την «Όαση», ένα εξοχικό κεντράκι, ακριβώς μπροστά στο σπίτι του, στο Βότση, εκεί δηλαδή όπου αργότερα δημιουργείται ο μυθικός «Κρικέλας»- σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως 32.

Ο καθεδρικός ναός του φαγητού

Με τον θάνατο του Θανάση το 1938, η «Όαση» καταρρέει και ο Γιώργος, γεννημένος το 1922, αποφασίζει το 1940, να ξανανοίξει το μαγαζί, σερβίροντας ουζομεζέδες. «Η περιοχή όταν ξεκίνησα ήταν χωράφια και φίδια. Είχαμε δυο τρία δωμάτια κι εκεί κατοικούσαμε. Η εξέλιξη άρχισε μετά την Κατοχή, από το 1945. Τη Μεγάλη Πέμπτη του 1940 είχαμε πρωτανοίξει. Βάλαμε ένα τραπεζάκι, πιατάκια για να πίνουμε κανένα ουζάκι με μεζέ. Τα μεζεδάκια τα έπαιρνα έτοιμα. Λίγο παστουρμά, λίγο τυράκι, κανένα αγγουράκι, καμιά ντομάτα…».

Σιγά σιγά αρχίζει να πειραματίζεται και με την κουζίνα, έχοντας ως οδηγό τον ουρανίσκο του.  «Δάσκαλος μου είναι ο ουρανίσκος» έλεγε. Βετεράνος στο ψάρεμα και στο κυνήγι, φτιάχνει τις πρώτες του νοστιμιές, κάτι που η πόλη του το αναγνωρίζει καθώς η πελατεία διαρκώς αυξάνεται. Μέσα στη δεκαετία του ΄50, επεκτείνει την ταβέρνα χτίζοντας πλάι στο ιστορικό ταβερνάκι – το περίφημο «μικρό σαλόνι»- δυο ακόμα αίθουσες (το 1970 έχτισε και μια ακόμα και το μαγαζί έφτασε τα 400 τετραγωνικά).

Η γυναίκα του, Κατερίνα Παπαστυλιανού από την Ιερισσό της Χαλκιδικής, ήταν ο σύμμαχός του στην επιχείρηση. Από συνοικιακό ταβερνάκι, ο «Κρικέλας» μεταμορφώνεται μέσα στα χρόνια σε γαστρονομικό θρύλο. Κάτι η εξαιρετική κουζίνα του, κάτι ο πληθωρικός χαρακτήρας του Γιώργου, κάτι το σταρ σύστεμ της Φίνος Φιλμς, ο μύθος καλπάζει. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής- «ο πατέρας μου ήταν πολύ καλός φίλος με τον Αλέκο Καραμανλή, τον πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού» υπογραμμίζει ο μεγάλος γιος του Κρικέλα, Θανάσης), η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Γιούρι Γκαγκάριν, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, η Ρίτα Χέιγουορθ, η Τζένη Καρέζη, η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Κωστής Μοσκώφ- ο οποίος ονόμασε τον Κρικέλα «καθεδρικό ναό του φαγητού»- η Μελίνα Μερκούρη, ο Μάνος Κατράκης,  η Μαρινέλλα, ο Βασίλης Τσιτσάνης (καρδιακός φίλος του Κρικέλα, διασκέδαζαν πολύ συχνά μαζί στα ιστορικά κοσμικά κέντρα της Θεσσαλονίκης), ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Πίτερ Ουστίνοφ,  ο Θανάσης Βέγγος, ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, ο Φρέντι Γερμανός, ο Κουστό, η Φαίη Νταναγουέι, η Σεζάρια Εβόρα, πολλοί αρχηγοί κρατών…όλοι τους έχουν αφήσει την σφραγίδα τους όχι μόνο στο κοσμικό ρεπορτάζ της πόλης αλλά και στο « Λεύκωμα των Διασημοτήτων». Με τόσες προσωπικότητες παγκοσμίου φήμης, ο Κρικέλας, ξεπέρασε τα σύνορα της Θεσσαλονίκης και της Ελλάδας. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, 18 εκατομμύρια Ιταλοί τηλεθεατές τον παρακολούθησαν να δίνει συμβουλές και συνταγές από την Ελληνική Κουζίνα, στην εκπομπή της RAI «Κάθε μεσημέρι αυτή την ώρα».

Το Λεύκωμα των Διασημοτήτων

 «Γιώργο μου τι να σου πω. Θα’ θελα μόνο να παίζω στις ταινίες όπως μαγειρεύεις εσύ τους μεζέδες σου. Δεν ήθελα τίποτε άλλο, παρά να μιλούν και για μένα όπως μιλούν για σένα οι πελάτες σου». Μάνος Κατράκης (1966)

«Ευχαριστούμε για το θαυμάσιο γεύμα, για την αφάνταστα νόστιμη μαγειρική σας. Εις ενθύμιον». Κατίνα Παξινού (1969)

«Γιώργο μου είσαι ο μεγαλύτερος οικοδεσπότης και ένας από τους καλύτερους και πιο αγνούς φίλους μου». Πέτρος Φυσσούν (1971)

«Είναι αδύνατο να ξεχάσεις ποτέ την ταβέρνα του Κριλέλα που σε πιάνει ίλιγγος από την ποικιλία των μεζέδων του». Ζωή Λάσκαρη (1964)

«Στου Κρικέλα όλα είναι ωραία, πολύ ωραία. Οι μεζέδες είναι πιο νόστιμοι κι από την ταινία μας. Με την αγάπη μου, Αλίκη Βουγιουκλάκη. Χτυποκάρδια στο θρανίο. (1963)

«Η πιο νόστιμη γωνιά της Θεσσαλονίκης είναι στου Κριλέλα. Τρως και ξεχνάς να σταματήσεις». Βασίλης Διαμαντόπουλος (1965)

«Επέρασα μια πολύ καλή βραδιά». Κωνσταντίνος Καραμανλής (25 Δεκεμβρίου 1977)

«Μεζέδες καλοί σαν τις σπέσιαλ ταινίες μου» Άννα Φόνσου

«Κρικέλας θα πει Θεσσαλονίκη και Θεσσαλονίκη θα πει Κρικέλας» Ρένα Βλαχοπούλου

10 Οκτωβρίου 1963: Η Μελίνα Μερκούρη με τους Ζυλ Ντασέν και Πίτερ Ουστίνοφ, επιστρέφουν από την Κωνσταντινούπολη, όπου έγιναν τα γυρίσματα του «ΤΟΠ ΚΑΠΙ». Περνώντας από την Θεσσαλονίκη κάνουν στάση για φαγητό στον Κρικέλα. «Δυο πελώριες καλλίγραμμες γάμπες ξεπρόβαλλαν στο άνοιγμα της πόρτας του αυτοκινήτου. Ήταν της Μελίνας. Ο Ντασσέν και ο Ουστίνοφ την ακολούθησαν (ρεπορτάζ από την εφημερίδα Ελληνικός Βορράς»).

 6 Μαίου 1968. Στον Άγιο Παντελεήμονα, στο Βότση. «Να είναι ευτυχισμένο, χαρούμενο και θα έχει πάντοτε την αγάπη μας» ευχήθηκε η νονά Αλίκη Βουγιουκλάκη στον βαφτισιμιό της, Γιάννη, το μικρότερο γιο του Κρικέλα. Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ ευχήθηκε να τους δώσει το μωρό δύναμη και τύχη να αποκτήσουν κι αυτοί το δικό τους παιδί (κι ένα περίπου χρόνο αργότερα, η Αλίκη γέννησε το δικό τους Γιάννη). « Υπέροχη μ’ ένα λευκό παριζιάνικο μοντελάκι και τρυφερά ακουμπισμένη στο μπράτσο του συζύγου της Δημήτρη Παπαμιχαήλ, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η πιο όμορφη Ελληνίδα σταρ, παρουσία χιλιάδων Θεσσαλονικέων, σε μια ασφυκτικά γεμάτη εκκλησία, βάφτισε ένα γλυκό κι όμορφο μωρό, το παιδί του Κρικέλα, δίνοντας του τ’ όνομα Γιαννάκης, το όνομα του πατέρα του Δημήτρη Παπαμιχαήλ». (κοσμικό ρεπορτάζ από την εφημερίδα «ΔΡΑΣΙΣ»). Για την βάφτιση είχε κινητοποιηθεί ολόκληρη σχεδόν η αστυνομική δύναμη της Θεσσαλονίκης. Το παραλήρημα του κόσμου ήταν εξωφρενικό. Μετά την τελετή, οι κουμπάροι φυγαδεύτηκαν κυριολεκτικά, για να γλιτώσουν από το ποδοπάτημα. Το «αγριεμένο πλήθος» ακολούθησε την αυτοκινητοπομπή με τα πόδια, ως το σπίτι του Κρικέλα.

Τα τρικούβερτα γλέντια της Αλίκης- Το delivery στον Σκορπιό

Με την Βουγιουκλάκη και τον Παπαμιχαήλ οι σχέσεις ήταν κάτι παραπάνω από φιλικές. Όταν έρχονταν στην Θεσσαλονίκη με το θίασό τους, συνήθως το Πάσχα, είχαν πάντα ρεζερβέ το  «μικρό σαλονάκι». «Όταν τύχαινε να’ ναι περαστικοί από την πόλη, για λίγο, έμεναν στο σπίτι μας» θυμάται ο Θανάσης Κρητικός. «Συχνά πηγαίναμε και στο εξοχικό της Αλίκης στον Θεολόγο, κι αυτοί βεβαίως έρχονταν στο δικό μας στην Χαλκιδική». Ήταν κάτι παραπάνω από τρικούβερτα τα γλέντια στο μικρό σαλονάκι με την Βουγιουκλάκη, τον Παπαμιχαήλ, την Καρέζη, τον Καζάκο και πολλές ακόμα προσωπικότητες του θεάτρου και της πολιτικής. «Μετά τη μία, όταν τελείωναν οι παραστάσεις, όλοι οι ηθοποιοί κατέληγαν για φαγητό εδώ» λέει χαμογελώντας ο Τάσος Καρακίτσος, αρχισερβιτόρος από το 1964. «Η είδηση έκανε το γύρο της πόλης και το μαγαζί ξαναγέμιζε κόσμο ως το άλλο πρωί. Ήταν πραγματικές γιορτές. Γινότανε χαλασμός. Να σκεφθείς, ούτε που μας περνούσε από το μυαλό ότι δουλεύαμε πρωί την επόμενη μέρα. Και φυσικά έχουν δει τα μάτια μου απίστευτα περιστατικά. Γλέντια μέχρι τελικής πτώσεως. Με πρωταγωνιστές όχι μόνο  ηθοποιούς αλλά και πολιτικούς. Για να δουν την Αλίκη, ο κόσμος σκαρφάλωναν στα παράθυρα. Στις καρέκλες κάθονταν και δυο δυο, κυριολεκτικά. Όλοι έκλειναν τραπέζια κοντά στο δικό της». Αδυναμία στην μαεστρία του Κρικέλα είχε και ο Ωνάσης «ερχόταν τακτικά κι έτρωγε. Αλλά κι από τον Σκορπιό έστελνε άνθρωπο που έπαιρνε φαγητά και μ’ αεροπλάνο τα μετέφερε στο νησί, για να περιποιηθεί εκλεκτούς ξένους προσκεκλημένους του» αναφέρει σε συνέντευξή του ο Γιώργος Κρητικός.

«Ο Γιώργος είναι πονηρός…»

Ένα βράδυ φεύγει από την ταβέρνα, πετάγεται ως το σπίτι του (ήταν ακριβώς από πίσω, μάλιστα είχε φτιάξει και μια δική του μυστική πόρτα για να περνάει από το έναν χώρο στον άλλον- «το σπίτι του βεβαίως ήταν η κουζίνα του, το εστιατόριο του. Το κανονικό σπίτι το είχε για ύπνο και μπάνιο, σαν ξενοδοχείο» υπογραμμίζει ο γιος του Θανάσης) κι επιστρέφει ύστερα από μισή ώρα φορώντας ένα σκούρο κοστούμι και κρατώντας ένα πούρο. Είναι η στιγμή που Γιώργος Κατσαρός, όπως τον είδε να κάθεται απέναντί του, εμπνέεται το περίφημο «έβαλε το σκούρο του, άναψε το πούρο του…ο Γιώργος είναι πονηρός κι αυτά που λέει μην τα τρως, από τις 11 και μπρος κυκλοφοράει για γαμπρός…». Τους στίχους έγραψε ο Πυθαγόρας και το τραγούδησαν ο Γιάννης Καλατζής (πρώτη εκτέλεση) και η Μαρινέλλα. Η ομοιότητα του με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα (και φυσιογνωμικά αλλά και στην πληθωρική συμπεριφορά) ήταν πάντα ένα αστείο στις καλλιτεχνικές παρέες του μαγαζιού. Μάλιστα ο Λάμπρος Κωνσταντάρας έβγαζε και ατάκες σατιρίζοντας την ομοιότητά τους, στις επιθεωρήσεις.

«Κρικελίτιδα»: μια γαστρονομική επιδημία

Τι είναι η «Κρικελίτιδα»; Την καλύτερη απάντηση έδωσε πριν από 26 χρόνια ο Αλέκος Σακελλάριος, σ’ ένα χρονογράφημα του στην εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος»: « Αυτές τις μέρες υποφέρω από κρικελίτιδα. Κρικελίτις είαι μια περίεργη αρρώστια με πολύ δυσάρεστα συμπτώματα, από την οποία υποφέρουν συνήθως οι Αθηναίοι που πάνε στην Θεσσαλονίκη και τρώνε στου Κρικέλα. Ευτυχώς δεν είναι κολλητική. Και η διάρκειά της είναι όσο καιρό χρειάζεται μια βραδεία χώνευσις. Κανείς απ’ όσους μπαίνουνε στο εστιατόριο του Κρικέλα- που έχει βάλει τα γυαλιά σε όλα τα εστιατόρια του τόπου μας- δεν είναι δυνατόν να γλιτώσει από την Κρικελίτιδα. Είναι τέτοια οι ποικιλία και τόσο ακαταμάχητες οι λιχουδιές που παρασκευάζονται στα τηγάνια, στις κατσαρόλες και στα ταψιά του Κρικέλα, που όσο εγκρατής κι αν είσαι, όταν θα σηκωθείς από το τραπέζι, θα σηκωθείς δυο κιλά βαρύτερος. Μπαίνεις μέσα με την απόφαση να φας μόνο ένα φιλέτο στη σχάρα, και πριν έρθει το φιλέτο έχεις γίνει τόπι. Να μη φας ένα- ένα μόνο- μύδι τηγανητό; Να μη φας ένα- ένα μόνο- μύδι αχνιστό; Να μη φας ένα- ένα μόνο- μύδι γεμιστό; Να μη φας ένα- ένα μόνο- μύδι με ρύζι; Βάλτε τώρα κι όλα τ’ άλλα- από…ένα πάντοτε- που δοκιμάζεις μέχρι να έρθει το φιλέτο, για να καταλάβετε πως προκαλείτε η Κρικελίτις». Ο Αλέκος Σακελλάριος έγραφε συχνά για τον φίλο του Γιώργο Κρικέλα: «Υπήρχε κάποτε ένας λήσταρχος Κρικέλας, που ήτανε ο φόβος και ο τρόμος των ορέων. Στην Θεσσαλονίκη, υπάρχει ένας σύγχρονος Κρικέλας, που είναι κι αυτός ο φόβος και ο τρόμος όχι των ορέων, αλλά των ωραίων…Έτσι και περάσουνε το κατώφλι του μαγαζιού του ξεχνάνε τη δίαιτα. Πώς να κάνει κανείς δίαιτα όταν βλέπει τους δίσκους να πηγαίνουν και να έρχονται με ό, τι εκλεκτότερο κι ό, τι προκλητικότερο για τη γεύση είναι δυνατόν να υπάρχει;».

Η κουζίνα του Κρικέλα

Γιαπράκια, τζιγεροσαρμάδες, γαριδοσαλάτα, σαλιγκάρια Κρήτης, λαχανοντολμάδες, φασιανός, σουτζουκάκια, στρείδια….ένα άκρως παραδοσιακό ελληνικό ρεπερτόριο.  Καθημερινώς οι ποσότητες των τροφίμων που έφταναν στο μαγαζί, ζύγιζαν περίπου έναν τόνο. Μπορεί στον Κρικέλα να δούλευαν πολλοί, το μαγείρεμα, όμως, ήταν αποκλειστικά δική του υπόθεση. «Κανένας δεν αλατίζει ο,τι δήποτε εδώ μέσα εκτός από μένα» συνήθιζε να λέει. Τα γλυκά ήταν δικές του δημιουργίες, καθώς είχε τη φήμη και του «γλυκατζή». Όταν το μαγαζί ήταν γεμάτο, ήθελε πάνω από 100 κιλά χαλβά για να τους ικανοποιήσει όλους. « Ο κουμπάρος μου ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ έγινε αιτία να  δημιουργήσω τη σπεσιαλιτέ με το ψητό κυδώνι. Όταν μου ζήτησε ψητό κυδώνι την πρώτη φορά, του το προσέφερα σκέτο. Μετά έβαλα ζάχαρη και κάθε βραδιά προσέθετα και κάτι που σκεπτόμουν και κατέληξα στην αποκλειστική μου συνταγή». «Ο Κρικέλας έχει μαζεμένη στις κατσαρόλες του, όλη τη δόξα των θνητών μέτρ του φαγητού. Του είναι αφιερωμένη μέχρι και…στάση λεωφορείων, ενώ Έλληνες γελοιογράφοι, συγγραφείς και δημοσιογράφοι έχουν ασχοληθεί με τις γαστριμαργικές του επιδόσεις» (από την Ελεύθερη Ώρα- 3 Οκτωβρίου 1968). Για μια πενταετία περίπου, 1960-1965, ανοίγει κι ένα ακόμα μαγαζί, στην οδό Φραγκίνη στα Λουλουδάδικα. Δεν μπόρεσε όμως να το κρατήσει παραπάνω, γιατί ήθελε να περνούν όλα από τα χέρια του.

Ο θρύλος συνεχίζεται

Ο Γιώργος Κρητικός- ο μυθιστορηματικός Κρικέλας- φεύγει από τη ζωή τον Μάιο του 1989. Δέκα χρόνια αργότερα, τα παιδιά του Δόμνα και Θανάσης, ανοίγουν έναν ακόμα «Κρικέλα» στην οδό Σαλαμίνος 6, στο λιμάνι. Το 2004, ο ιστορικός «Κρικέλας» στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως κατεδαφίζεται. Οι φωτογραφίες στο εστιατόριο της οδού Σαλαμίνος, κρατούν ζωντανό τον θρύλο.

Το υλικό είναι του Θανάση Κρητικού και της Δόμνας Κρητικού 

Το άρθρο προέρχεται από το αρχείο του Biscotto Thessaloniki 

ΠΗΓΗ