Σκοτάδι στη λίστα των μεγαλοοφειλετών του Δημοσίου
Έχει μεγάλη σημασία για επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και απλούς πολίτες να γνωρίζουν ποιοι χρωστούν στο δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, για ευνόητους λόγους. Όμως διαδοχικές αποφάσεις, τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και της ΝΔ, επέκτειναν το διάστημα ανανέωσης της σχετικής λίστας, από το τρίμηνο στα δύο χρόνια. Τελευταία δικαιολογία; Η πανδημία.
Μία από τις υποχρεώσεις της Ελλάδας από τα χρόνια των μνημονίων είναι η δημοσιοποίηση και η τακτική επικαιροποίηση της λίστας των οφειλετών (φυσικών και νομικών προσώπων) με ληξιπρόθεσμα χρέη άνω των €150.000 προς το Δημόσιο εν γένει.
Οι λίστες βγήκαν για πρώτη φορά στον διαδικτυακό αέρα τον Σεπτέμβριο του 2011, έξι μήνες μετά την ψήφιση του σχετικού νόμουΚαταπολέμηση της φοροδιαφυγής, στελέχωση των Ελεγκτικών Υπηρεσιών και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Οικονομικών, αρχικά με την ανάρτηση των στοιχείων οφειλών νομικών προσώπων στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων. Τον Ιανουάριο του 2012 ακολούθησε ο κατάλογος με τα φυσικά πρόσωπα. Όπως οριζόταν από τη σχετική υπουργική εγκύκλιοΠΟΛ.1185/1.9.2011 Δημοσιοποίηση ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο | Tax Heaven με υπογραφή του τότε υπουργού Οικονομικών Ευάγγελου Βενιζέλου, «η κατάσταση δημοσιοποιούμενων οφειλών επικαιροποιείται στο σύνολό της ανά τρίμηνο». Τον Νοέμβριο του 2017, μετά από τη υπογραφή νεότερης εγκυκλίουΠΟΛ. 1158/2017 | ΑΑΔΕ (ΠΟΛ) από τους τότε αρμόδιους υφυπουργούς Εργασίας και Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ, Τάσο Πετρόπουλο και Κατερίνα Παπανάτσιου, η ανάρτηση μεταφέρθηκε στην ιστοσελίδαΔημοσιοποίηση οφειλετών με χρέη άνω των 150.000€ | ΑΑΔΕ της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και η περιοδικότητα της ενημέρωσης από κάθε τρίμηνο πήγε στο 12μηνο.
Σήμερα όμως μετράμε ήδη 1,5 χρόνο χωρίς φρέσκα στοιχεία.
Οι δύο αναρτημένοι πίνακες αυτή τη στιγμή αφορούν φορολογούμενους με ληξιπρόθεσμα χρέη εκτός ρύθμισης και χωρίς αναστολή, όπως εμφανίζονταν στα πληροφοριακά συστήματα της εφορίας και του ΕΦΚΑ στα τέλη Ιουνίου 2019Αρχειοθετημένη σελίδα ΑΑΔΕ στις 7 Ιανουαρίου 2021. Περιλαμβάνουν περισσότερα από 15.000 νομικά πρόσωπαΔημοσιοποίηση ληξιπρόθεσμων οφειλών νομικών προσώπων και οντοτήτων προς το Δημόσιο και τον Ε.Φ.Κ.Α. | ΑΑΔΕ και οντότητες, δηλαδή εταιρείες (αρκετές εξ αυτών πτωχευμένες) και πάνω από 95.000 άτομαΔημοσιοποίηση ληξιπρόθεσμων οφειλών φυσικών προσώπων προς το Δημόσιο και τον Ε.Φ.Κ.Α. | ΑΑΔΕ (φυσικά πρόσωπα) που χρωστούν αθροιστικά σε Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία αρκετές δεκάδες δισ. ευρώ.
- Για τα φυσικά πρόσωπα δημοσιοποιούνται τα εξής στοιχεία: Αριθμός Φορολογικού Μητρώου, επώνυμο, όνομα, όνομα πατέρα, βασική οφειλή και συνεισπραττόμενα προς Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες/Ελεγκτικά Κέντρα, Τελωνεία, ΕΦΚΑ, μερικό σύνολο οφειλής για κάθε ομάδα υπηρεσιών και φορέων και παρατηρήσεις.
- Για τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες δημοσιοποιούνται τα εξής στοιχεία: Αριθμός Φορολογικού Μητρώου, επωνυμία, διεύθυνση έδρας, βασική οφειλή και συνεισπραττόμενα προς Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες/Ελεγκτικά Κέντρα, Τελωνεία, ΕΦΚΑ, μερικό σύνολο οφειλής για κάθε ομάδα υπηρεσιών και φορέων και παρατηρήσεις.
Σύμφωνα με δημοσιεύματαΟι οφειλέτες του δημοσίου έρχονται σταδιακά στο δημόσιο ταμείο | Capital.gr που είχαν βγει στις αρχές της εφαρμογής του μέτρου, η δημοσιοποίηση των ονομάτων τους θα ασκούσε επιπλέον πίεση στους οφειλέτες να προσέλθουν και να ρυθμίσουν τις οφειλές τους. Το πρόβλημα βέβαια αυτή τη στιγμή είναι ότι η τελευταία άντληση των στοιχείων έγινε πριν από 1,5 χρόνο, ενώ η τελευταία επικαιροποίηση (στα ήδη αναρτημένα στοιχεία) για τη λίστα των φυσικών προσώπων ήταν στις 10 Ιουλίου 2019 και για τα νομικά πρόσωπα αρχές Δεκεμβρίου 2019.
Σύμφωνα με την ΠΟΛ των Πετρόπουλου-Παπανάτσιου «οι καταστάσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί επικαιροποιούνται ανά έτος μέχρι την 30η ημέρα του Ιουνίου μήνα μετά από νέα άντληση στοιχείων και αντικαθιστούν τις ήδη αναρτημένες καταστάσεις», κάτι που όπως μπορεί να διαπιστώσει οποιοσδήποτε επισκεφτεί τη σχετική ενότητα στην ιστοσελίδα της ΑΑΔΕ δεν έγινε τον Ιούνιο του 2020, όπως προβλεπόταν ρητά.
| Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, προϋπόθεση για να δει κανείς το όνομά του ή της εταιρείας του σε αυτές τις λίστες, εκτός από το να χρωστάει περισσότερα από €150.000 σε Δημόσιο και ασφαλιστικά Ταμεία, είναι η καταβολή της οφειλής να καθυστερεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους κατά την ημερομηνία άντλησης των στοιχείων αυτών από τα πληροφοριακά συστήματα Φορολογίας (TAXIS) και Τελωνείων (ICISnet) και το πληροφοριακό σύστημα (ΟΠΣ/ΙΚΑ-ΕΤΑΜ) του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ).
Όπως διευκρινίζεται στις επί του παρόντος αναρτημένες λίστες, οι οφειλές προς το Δημόσιο αφορούν ληξιπρόθεσμες δόσεις εκτός ρύθμισης, με ημερομηνία λήξης έως τις 28/06/2018, με προσαυξήσεις εκπρόθεσμης καταβολής έως τις 28/06/2019 (σ.σ.: ημερομηνία άντλησης αναρτημένων στοιχείων). Οι οφειλές προς τον ΕΦΚΑ αφορούν ληξιπρόθεσμες ασφαλιστικές οφειλές εκτός ρύθμισης χρονικών περιόδων 06/2018 και προγενέστερα. Ακόμη προβλέπεται ενημέρωση των οφειλετών που εμπίπτουν στη ρύθμιση, η οποία διενεργείται τουλάχιστον οκτώ ημέρες πριν από τη δημοσιοποίηση, από τον Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων. Τέλος, υπάρχουν και προϋποθέσεις για διόρθωση της δημοσιευμένης κατάστασης ή άρση της δημοσιοποίησης ή εξαίρεση οφειλών από τη δημοσιοποίηση. Κάτι τέτοιο διενεργείται μετά από έγγραφη αίτηση του οφειλέτη ή αυτεπαγγέλτως, εφόσον εξοφλήθηκε μερικώς ή ολικώς η οφειλή ή διαπιστώθηκε υπαγωγή στις εξαιρέσεις του νόμου από τη δημοσιοποίηση ή για άλλο νόμιμο λόγο. Σύμφωνα με το άρθρο 9 του ν. 3943/2011ΦΕΚ Α’66/31-03-2011, από τη δημοσιοποίηση εξαιρούνται: α) οι οφειλές που έχουν υπαχθεί σε ρύθμιση ή διευκόλυνση τμηματικής καταβολής ληξιπρόθεσμων οφειλών, εφόσον τηρούνται οι όροι τους και για όσο χρόνο διαρκεί η διευκόλυνση ή η ρύθμιση, β) οι οφειλές για τις οποίες έχει χορηγηθεί αναστολή καταβολής με προσωρινή διαταγή, δικαστική απόφαση, πράξη διοικητικού οργάνου ή εκ του νόμου, γ) οι οφειλές που έχουν χαρακτηριστεί ανεπίδεκτες είσπραξης, δ) οι οφειλές αποβιωσάντων οφειλετών, ε) οι οφειλές ανηλίκων οφειλετών και στ) οι οφειλές του Δημοσίου και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων μπορούν να ορίζονται και άλλες οφειλές οι οποίες εξαιρούνται από τη δημοσιοποίηση. (Οι τελευταίες τέσσερις εξαιρέσεις δεν υπήρχαν στο αρχικό άρθροΔιαχρονική εξέλιξη παραγράφου | Kodiko.gr του νόμου και προστέθηκαν με την τροποποίηση που έγινε το 2016). |
Θέσαμε τα παραπάνω ύποψιν της ΑΑΔΕ, ρωτώντας πότε θα γίνει η δημοσιοποίηση της επικαιροποιημένης λίστας οφειλετών με χρέη άνω των €150.000 και πώς δικαιολογείται η τόσο μεγάλη καθυστέρηση.
Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων μας παρέπεμψε σε δύο τελευταίες κοινές υπουργικές αποφάσεις. Η πρώτηΑ.1158/2020 Ανακαθορισμός του χρόνου επικαιροποίησης των δημοσιοποιούμενων καταστάσεων ληξιπρόθεσμων οφειλών για το έτος 2020 | forin.gr υπογράφηκε στις 30 Ιουνίου από τον υφυπουργό Οικονομικών Απόστολο Βεσυρόπουλο και τον (τότε) υπουργό Εργασίας Γιάννη Βρούτση, με τίτλο «Ανακαθορισμός του χρόνου επικαιροποίησης των δημοσιοποιούμενων καταστάσεων ληξιπρόθεσμων οφειλών για το έτος 2020». Εκεί διαβάζουμε ότι: «Εξαιρετικά, για το ημερολογιακό έτος 2020, οι καταστάσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί επικαιροποιούνται στις 30 Οκτωβρίου 2020».
Λίγο πριν την εκπνοή της νέας οριζόμενης προθεσμίας από την ΚΥΑ του Ιουνίου, στις 26 Οκτωβρίου 2020 υπογράφηκε δεύτερη κοινή υπουργική απόφασηΑ.1237 ΦΕΚ: Β΄ 4795/30.10.2020 | ΑΑΔΕ για το ίδιο θέμα με την οποία ορίζεται ότι «Εξαιρετικά, για το ημερολογιακό έτος 2020, οι καταστάσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί επικαιροποιούνται μέχρι την 30.6.2021».
Και οι δύο ΚΥΑ επικαλούνται την ανάγκη μεταβολής της ημερομηνίας επικαιροποίησης των καταστάσεων των δημοσιοποιούμενων οφειλών, για το ημερολογιακό έτος 2020, «για εξαιρετικούς λόγους (…) λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί λόγω των μέτρων που έχουν ληφθεί για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την πανδημία του κορονοϊού COVID-19».
Η αιτιολογική έκθεσηΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόμου «Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, στελέχωση των ελεγκτικών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Οικονομικών» | hellenicparliament.gr του 3943/2011 (επί του άρθρου 9) επικαλείται το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην πληροφόρηση και αναφέρει ότι η υποχρέωση της φορολογικής διοίκησης να δημοσιοποιεί στο διαδίκτυο τα στοιχεία των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο «θεσπίζεται για πρώτη φορά για λόγους πληροφόρησης και ενημέρωσης των πολιτών, φορολογικής δικαιοσύνης έναντι των συνεπών φορολογουμένων, αλλά και για λόγους φορολογικής συμμόρφωσης».
Στην αιτιολογική έκθεση του ν. 4410/2016ΦΕΚ Α’/141/03-08-2016 επί του άρθρου 42 (με το οποίο προστέθηκαν και οι οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία) διαβάζουμε «Το µέτρο της δηµοσιοποίησης των ληξιπρόθεσµων οφειλών (…) αποβλέπει στην ικανοποίηση πρόδηλων σκοπών ιδιαιτέρως σοβαρού δηµόσιου και κοινωνικού συµφέροντος όπως η συµµόρφωση των οφειλετών των κατηγοριών αυτών µε τις υποχρεώσεις τους και, συνακόλουθα, η εξασφάλιση της έγκαιρης είσπραξης των δηµοσίων εσόδων και των ασφαλιστικών οφειλών. (…). Οµοίως, µε τις διατάξεις του άρθρου αυτού επιδιώκεται η αποτροπή απώλειας εσόδων και η εξασφάλιση της καλής οικονοµικής κατάστασης των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης ώστε να καταστεί δυνατή η εκπλήρωση του δηµόσιου σκοπού της παροχής κοινωνικής ασφάλισης στο µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού της χώρας».
Είναι πράγματι σαφής και ξεκάθαρος ο σκοπός του νόμου. Το κακό είναι ότι οι λίστες αναρτώνται σε μορφή μη επεξεργάσιμη. Πρόκειται ουσιαστικά για δύο τεράστιους πίνακες με χιλιάδες γραμμές, χωρίς δυνατότητα αναζήτησης εκτός από το γνωστό «Find» του browser. Όποιος θέλει π.χ. να αθροίσει τα ποσά πέρα από το να ψάξει έναν συγκεκριμένο ΑΦΜ ή όνομα, ή να κάνει αλφαβητική ταξινόμηση, θα πρέπει να έχει την υπομονή να αντιγράψει τον πίνακα από την ιστοσελίδα της ΑΑΔΕ (επιλέγοντας με τον κέρσορα μία μία όλες τις γραμμές) σε ένα δικό του spreadsheet, ώστε να κάνει ό,τι επεξεργασία επιθυμεί, αλλά κι εκεί με κόπο αφού τα αναγραφόμενα ποσά δεν αναγνωρίζονται ως νούμερα.
Παρά τις δυσκολίες επεξεργασίας, η πληροφόρηση που παρέχουν οι λίστες με τα στοιχεία των μεγαλοοφειλετών του Δημοσίου και των Ταμείων αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο και για εμάς τους δημοσιογράφους, όταν ερευνούμε συγκεκριμένους επιχειρηματίες και επιχειρήσεις, οι οποίοι π.χ. μπορεί να κλείνουν τη μία εταιρεία όταν συσσωρεύονται οφειλές και να ανοίγουν κάποιαν άλλη. Ακόμη είναι πολύ χρήσιμη και για επιχειρηματίες που ενδεχομένως να θέλουν να εξετάσουν τη φερεγγυότητα νομικών και φυσικών προσώπων –δηλαδή κατά πόσο είναι συνεπείς στις φορολογικές και ασφαλιστικές τους υποχρεώσεις– προτού συνάψουν κάποια οικονομική συνεργασία μαζί τους.
Επομένως η επί ενάμιση χρόνο καθυστέρηση στην άντληση και ανάρτηση νέων στοιχείων στην ιστοσελίδα της ΑΑΔΕ δημιουργεί πρόβλημα σε όλους: πολίτες, Δημόσιο και συνεπείς επιχειρήσεις.
Οι δύο ΚΥΑ του ΙουνίουΑ.1158/2020 Ανακαθορισμός του χρόνου επικαιροποίησης των δημοσιοποιούμενων καταστάσεων ληξιπρόθεσμων οφειλών για το έτος 2020 | forin.gr και του ΟκτωβρίουΑ.1237 ΦΕΚ: Β΄ 4795/30.10.2020 | ΑΑΔΕ των αρμόδιων υπουργών, επί της ουσίας καταργούν και επισήμως στο όνομα της πανδημίας τον σκοπό του μέτρου της δημοσιοποίησης, αφού όλοι οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να περιμένουν ακόμη ένα εξάμηνο, μέχρι τον Ιούνιο του 2021, για να δουν ποιοι χρωστούσαν έναν χρόνο πριν (το 2020) από 150.000 ευρώ και πάνω σε εφορία και ταμεία. Στην πράξη λοιπόν οι συγκεκριμένες ΚΥΑ επεκτείνουν εκτάκτως την ανανέωση στις επί του παρόντος αναρτημένες λίστες των μεγαλοοφειλετών του Δημοσίου στα δύο χρόνια από το ένα που ίσχυε (Ιούνιο 2019 με Ιούνιο 2021) και προβλέπουν επί της ουσίας την ανάρτηση «μπαγιάτικων» στοιχείων τον προσεχή Ιούνιο για τη χρονιά που μόλις πέρασε.
Η πρώτη αναφορά στην υποχρέωση δημοσιοποίησης ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο στο διαδίκτυο, έγινε στον νόμο 3943 του 2011 με τίτλο «Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, στελέχωση των ελεγκτικών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Οικονομικών».
Όπως διαβάζουμε στην παράγραφο 2 του άρθρου 9, «Τα στοιχεία των συνολικών ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο από κάθε αιτία, όταν αυτές υπερβαίνουν το ποσό των εκατόν πενήντα χιλιάδων (150.000) ευρώ ανά φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημοσιοποιούνται υποχρεωτικά σε δικτυακό τόπο του Υπουργείου Οικονομικών, εφόσον η καταβολή τους καθυστερεί για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του έτους». Με την τροποποίηση που έγινε στο συγκεκριμένο άρθρο από τον νόμο 4410 του 2016ΦΕΚ Α’/141/03-08-2016 (άρθρο 42Νόμος 4410/2016 | Kodiko.gr), στις ληξιπρόθεσμες οφειλές προστέθηκαν και αυτές προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης.
Στην παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου διαβάζουμε ότι «Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικονομικών ορίζονται οι προϋποθέσεις, η διαδικασία, οι τεχνικές προδιαγραφές, ο χρόνος και ο τρόπος δημοσιοποίησης στο διαδίκτυο, η διαδικασία αποστολής της ηλεκτρονικής ειδοποίησης, τα δεδομένα που δημοσιοποιούνται, η διαδικασία και οι προϋποθέσεις άρσης ή διόρθωσης της δημοσιοποίησης, τα αρμόδια όργανα για τη διενέργεια της δημοσιοποίησης και την άρση αυτής, τα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για την ασφάλεια της επεξεργασίας και κάθε άλλο ειδικό θέμα, λαμβανομένων υπόψη των διατάξεων του ν. 2472/1997. Με όμοια απόφαση μπορεί να μεταβάλλεται το ποσό του πρώτου εδαφίου της παρ. 1 το οποίο δεν μπορεί να είναι μικρότερο των εκατόν πενήντα χιλιάδων (150.000) ευρώ».
Η απόφαση των αρμόδιων υπουργείων ήρθε ένα και πλέον χρόνο μετά από την ψήφιση του νόμουΤροποποιήσεις του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα | hellenicparliament.gr (Ιούλιος 2016), με την ΠΟΛ των Πετρόπουλου-Παπανάτσιου της 28ης Σεπτεμβρίου του 2017, η οποία –όπως είδαμε και παραπάνω– έκανε και πιο αραιή χρονικά την ενημέρωση της λίστας.
