Πως κινδυνεύει η συλλογική διαχείριση της μουσικής να περάσει σε ιδιωτικά συμφέροντα
Όταν το 2018 κατέρρευσε η ΑΕΠΙ, οργανισμός συλλογικής διαχείρισης (ΟΣΔ) δικαιωμάτων μουσικοσυνθετών και στιχουργών, και οι ιδιοκτήτες της εστάλησαν στον εισαγγελέα, λόγω των ατασθαλιών που εντοπίστηκαν ύστερα από ελέγχους της Ernst & Young των οποίων την πρωτοβουλία είχε -ύστερα από καταγγελίες μουσικοσυνθετών- η τότε Διευθύντρια του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ) Ειρήνη Σταματούδη, φαινόταν στον ορίζοντα ότι μία νέα ημέρα θα ξεκινούσε. Η ΑΕΠΙ ήταν ανώνυμη κερδοσκοπική εταιρεία σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ΟΣΔ που ήταν συνεταιρισμοί, δεν είχαν κερδοσκοπικό χαρακτήρα, και ελέγχονταν από τα μέλη τους.
Ωστόσο οι εξελίξεις δεν ήταν οι αναμενόμενες. Η τότε Κυβέρνηση αντί να ενώσει το ελληνικό και το ξένο τραγούδι κάτω από έναν φορέα, ο οποίος ήδη υπήρχε στην αγορά, την Αυτοδιαχείριση, επέλεξε να δημιουργήσει έναν κρατικό φορέα, την ΕΥΕΔ, η οποία εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να έχει τις δομές που προέβλεπε το κοινοτικό δίκαιο (που είχε γίνει πια ελληνικός νόμος) και η οποία είχε και σημαντικό κόστος για το ελληνικό κράτος. ΕΥΕΔ αντίστοιχη δεν υπήρχε πουθενά στην Ευρώπη. Ο φορέας αυτός είχε ως αποτέλεσμα να διχάσει το ελληνικό τραγούδι και αντί να λειτουργήσει ως ένα προσωρινό όχημα για την ένωση δραστηριοποιούμενο για μερικούς μήνες, όπως ήλπιζε ο τότε εμπνευστής της, Χριστόφορος Βερναρδάκης, εξάντλησε τελικά ολόκληρη τη διετή θητεία της, όπως αυτή προβλεπόταν στον νόμο. Αποτέλεσμα ήταν α) να δημιουργηθούν εμπάθειες μεταξύ των δημιουργών, β) να μειωθούν σημαντικά τα έσοδά τους (και να αυξηθούν τα έξοδα του ελληνικού κράτους αφού μεταξύ άλλων προσλήψεις και προμήθειες στην ΕΥΕΔ δεν υπάγονταν ούτε στον ΑΣΕΠ ούτε στους νόμους περί δημόσιων προμηθειών), γ) να υπάρξουν προσφυγές στη δικαιοσύνη για να συγκρατηθεί ένα απίστευτο κύμα εύνοιας και διακριτικής μεταχείρισης από την Πολιτεία υπέρ του δικού της φορέα και κατά του ανταγωνιστή, και δ) να λοιδορηθεί η χώρα διεθνώς από διάφορους καλοθελητές που προσπαθούσαν να αποσπάσουν ξένους οργανισμούς και εκδότες μουσικής προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Όταν τελικά η ΕΥΕΔ έκλεισε το 2020 τη διαδέχθηκε ως ένα βαθμό η ΕΔΕΜ. Η ΕΔΕΜ είχε σοβαρές δυσκολίες να σταθεί στα πόδια της αν και θα έπαιρνε μία σοβαρή προίκα από την ΕΥΕΔ. Το αυτονόητο θα ήταν να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος. Δηλαδή πριν χρειαστεί να δοθεί άδεια σε έναν νέο ΟΣΔ να γίνει προσπάθεια ένωσης του ελληνικού τραγουδιού κάτω από τον μόνο υπάρχοντα εκείνη τη στιγμή φορέα, την Αυτοδιαχείριση, προκειμένου να αποφευχθούν περιττές δαπάνες και να διευκολυνθεί η συλλογή δικαιωμάτων. Δυστυχώς παρά τις κρούσεις δις της Αυτοδιαχείρισης προς δημιουργούς που ήταν μέλη της ΕΥΕΔ για ένωση εκείνοι αποφάσισαν να προχωρήσουν στη σύσταση της ΕΔΕΜ. Γενική Διευθύντρια της ΕΔΕΜ ανέλαβε η Λούκα Κατσέλη. Ήταν σαφές ότι η Κατσέλη είχε σκοπό να στήσει εξαρχής έναν οργανισμό πράγμα που εκ των πραγμάτων δεν θα διευκόλυνε την ένωση. Υπήρχαν όμως δύο σημαντικά προβλήματα. Πρώτον, δεν γνώριζε από συλλογική διαχείριση και δεύτερον υπερεκτίμησε τις δυνατότητές της: πίστευε ακράδαντα ότι πολύ σύντομα θα έπαιρνε ως μέλη της σχεδόν όλα τα μέλη της ΕΥΕΔ, περί τα 14.000 μέλη, καθώς και όλες τις διμερείς συμβάσεις με τους ξένους ΟΣΔ και εκδότες που είχε η ΕΥΕΔ. Ίσως για αυτό κατάφερε και εξασφάλισε έναν ιδιαίτερα υψηλό μισθό (πολλών χιλιάδων ευρώ) για έναν νεοσύστατο οργανισμό που ακόμη και δεν είχε καταφέρει να σταθεί στα πόδια του. Η σιγουριά της επιτυχίας (σε συνδυασμό με μία υψηλότατη αμοιβή) ενδεχομένως να ήταν και ο λόγος που αν και η Αυτοδιαχείριση πλησίασε την Κατσέλη με σκοπό την ένωση όλων των δημιουργών κάτω από μία στέγη, οι συζητήσεις καθυστέρησαν σημαντικά με αποτέλεσμα να μην τελεσφορήσουν ποτέ.
Που βρισκόμαστε σήμερα;
Σήμερα η ΕΔΕΜ κατάφερε να έχει ένα μικρό μόνον μέρος των 14.000 μελών που είχε η ΕΥΕΔ, ενώ μέλη της ΕΔΕΜ μετακινήθηκαν στην Αυτοδιαχείριση με χαρακτηριστικά παραδείγματα τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Φοίβο Τασόπουλο, τον Ηλία Φιλίππου, τους Πάνο και Χάρη Κατσιμίχα, Φίλιππο Πλιάτσικα, Δημήτρη Βαλσαμίδη, Παντελή Κυραμαργιό (Μέλισσες), Μπαγιαντέρα, κ.α. Η ΕΔΕΜ δεν έχει σχεδόν κανένα αλλοδαπό ΟΣΔ σημάδι ότι δεν χαίρει διεθνούς αναγνώρισης και εμπιστοσύνης ενώ επίσης δεν κατάφερε μέχρι σήμερα (παρά τις διαβεβαιώσεις της προς το αντίθετο) να γίνει μέλος της CISAC (της παγκόσμιας συνομοσπονδίας ΟΣΔ δημιουργών μουσικής). Πριν λίγο καιρό η ΕΔΕΜ έχασε και ένα από τα ισχυρότερα χαρτιά της, τους εκδότες UNIVERSAL και WARNER. Σήμερα η Αυτοδιαχείριση σύμφωνα με δηλώσεις της φαίνεται να έχει άνω του 70% μεριδίου αγοράς ενώ το ποσοστό της ΕΔΕΜ έχει κατακρημνιστεί και βαίνει μειούμενο.
Ταυτόχρονα ένας νέος παίκτης ετοιμάζεται να μπει στην ελληνική αγορά. Δεν πρόκειται για ΟΣΔ αλλά για Ανεξάρτητη Οντότητα Διαχείρισης (ΑΟΔ). Η εταιρεία αυτή είναι κερδοσκοπική, φαίνεται να συνδέεται με μία μητρική εταιρεία του εξωτερικού αλλοδαπών συμφερόντων, η οποία έχει τη στήριξη πολυεθνικών εκδοτών. Στην εταιρεία αυτή -εκ των πραγμάτων (δεδομένου ότι είναι ΑΟΔ και όχι ΟΣΔ)- οι δημιουργοί και άλλοι δικαιούχοι δεν θα έχουν καμία δυνατότητα ελέγχου και παρέμβασης στη διαχείριση της περιουσίας τους. Η εταιρεία αυτή θα λειτουργεί -ως προς τις δομές της- όπως λειτουργούσε η ΑΕΠΙ (χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι θα προβεί σε ατασθαλίες). Φήμες μάλιστα φέρουν ότι η Λούκα Κατσέλη βλέποντας ότι έχει αποτύχει στο έργο της δεδομένου ότι η ΕΔΕΜ έχει πάρει κατηφόρα (και ενόψει του γεγονότος ότι αναμένεται και η απόφαση του ΣτΕ για τη νομιμότητα της άδειας της ΕΔΕΜ) συναντήθηκε με στελέχη της ΑΟΔ και αναζητά διέξοδο.
Και κανείς αναρωτιέται
Θα δεχθούν δημιουργοί της ΕΔΕΜ, κάποιοι από τους οποίους είχαν πρωτοστατήσει στον αγώνα για τον έλεγχο της ΑΕΠΙ, να μεταβούν σε δομές αντίστοιχες με αυτές της ΑΕΠΙ (αυτή τη φορά ξένων συμφερόντων) όπου δεν θα έχουν κανέναν έλεγχο της διαχείρισης της περιουσίας τους;
Εάν η Λούκα Κατσέλη επιλέξει να συμπράξει ή να προσχωρήσει σε ΑΟΔ (μετά τη συρρίκνωση της ΕΔΕΜ για να εξασφαλιστούν θέσεις και μισθοί εις βάρος του ελληνικού τραγουδιού) ίσως να μπορεί κανείς να καταλήξει αβίαστα στο συμπέρασμα ότι όλοι οι αγώνες για την επόμενη ημέρα μετά την ΑΕΠΙ ήταν μάταιοι…
Όλοι μιλούν για τα άρματα και ο Γιάννης για την πίτα…
