Κορονοϊός στην Ιταλία: Bιβλίο για την πανούκλα του 17ου αιώνα δίνει μαθήματα ψυχραιμίας

10 Ιουνίου, 2021
ceduomo000_1pe9nn

Το διάσημο μυθιστόρημα «Οι αρραβωνιασμένοι» που διδάσκεται σε όλα τα ιταλικά σχολεία, για την επιδημία πανώλης που έπληξε τη χώρα το 1630, περιγράφει συναισθήματα και καταστάσεις που μοιάζουν να αντλούν την έμπνευσή τους από τη σημερινή πραγματικότητα στην Ιταλία.
Η πολυσύχναστη κεντρική πλατεία του Μιλάνο, Piazza del Duomo, έχει αδειάσει τις τελευταίες ημέρες. Φωτογραφία 28/02/2020. [Miguel Medina/AFP]

«Η πανώλη, που το υγειονομικό δικαστήριο φοβόταν ότι θα μπορούσε να εισχωρήσει στην περιοχή του Μιλάνου μαζί με το στρατό των ΑλεμάνωνΑλαμαννοί, τελικά πράγματι εισχώρησε, όπως είναι γνωστό, και δεν σταμάτησε εκεί, αλλά εισέβαλε και διαδόθηκε σε όλη την Ιταλία».

Με αυτήν την πρόταση ξεκινά το 31o κεφάλαιο ενός από τα πιο γνωστά ιταλικά μυθιστορήματα, Οι αρραβωνιασμένοιΗ ελληνική μετάφραση από τις εκδόσεις Εστία έχει εξαντληθεί (I promessi sposiThe Betrothed (Manzoni novel)) του Iταλού ιστορικού και συγγραφέα Αλεσάντρο ΜαντσόνιAlessandro Manzoni. Γράφτηκε μεταξύ 1821 και 1842, και στα δυο του πιο γνωστά κεφάλαια αναφέρεται με γλαφυρές περιγραφές στην επιδημία πανώλης που έπληξε το Μιλάνο το 16301629–1631 Italian plague. Οι Ιταλοί μαθητές γνωρίζουν καλά το μυθιστόρημα αυτό, αφού είναι το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο που διαβάζεται και αναλύεται στα σχολεία.

Melchiorre Gherardini-G. Nicodemi, “Un curioso documento iconografico della peste del 1630 a Milano”. Η Piazza S. Babila του Μιλάνο, στην επιδημία πανώλης του 1630: άμαξες μεταφέρουν τους νεκρούς για να ταφούν. [Wikimedia Commons]

 

Το αριστούργημα της ιταλικής λογοτεχνίας επιστρέφει σήμερα δραματικά στην επικαιρότητα, καθώς η Ιταλία βρίσκεται αντιμέτωπη με πρωτοφανή επιδημία κορονοϊού, του οποίου τα πρώτα κρούσματα εντοπιστήκαν ακριβώς στις ίδιες περιοχές που περιγράφει ο Μαντσόνι στο μυθιστόρημά του.

«Στην εκκλησία του Sant’ Antonio, μια μέρα ένας ηλικιωμένος άνω των ογδόντα ετών, αφού προσευχόταν κάπως γονατιστός, ήθελε να καθίσει. Αλλά πρώτα, με την κάπα του σκούπισε τον πάγκο. “Αυτός ο γέρος βρoμίζει τους πάγκους!” φώναξαν μερικές γυναίκες που είχαν δει την πράξη. Οι άνθρωποι που ήταν στην εκκλησία (στην εκκλησία!), πάνε στον γέρο, τον πιάνουν από τα μαλλιά, λευκά όπως ήταν, και με γροθιές και κλωτσιές τον τραβολόγησαν και τον έσπρωξαν έξω. Aν δεν τον ξέκαναν, ήταν για να τον σύρουν, έτσι μισοπεθαμένο, στη φυλακή, στους δικαστές, στα βασανιστήρια». (ελεύθερη μετάφραση από το μυθιστόρημα Οι αρραβωνιασμένοι Η ελληνική μετάφραση από τις εκδόσεις Εστία έχει εξαντληθεί)

Σαν να γράφτηκε το 2020

Την αναφορά στους Promessi Sposi και την πανώλη χρησιμοποίησε μεταξύ άλλων και ο Ντομένικο Σκουιλάτσε, διευθυντής του Λυκείου Volta του Μιλάνο, για να απευθύνει ένα συγκινητικό διαδικτυακό μήνυμαMilan Principal Advises Students to Go Outside During Coronavirus Outbreak – for a Good Reason | Medium στους μαθητές του με αφορμή την επιδημία κορονοϊού που προκάλεσε το κλείσιμο όλων των σχολείων στις πληττόμενες περιοχές, μεταξύ των όποιων και το Μιλάνο.

Στο γράμμα του ο καθηγητής επισημαίνει ότι οι μαθητές του γνωρίζουν καλά το έργο του συγγραφέα και από εδώ και μπρος θα μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα το μήνυμα που εμπεριέχει, αφού τα κεφάλαια που αναφέρονται στην πανώλη αντανακλούν την κατάσταση που οι ίδιοι βιώνουν και τις δραματικές αλλαγές στην καθημερινότητά τους.

Στις σελίδες του μυθιστορήματος, προσθέτει ο Σκουιλάτσε, περιγράφονται συναισθήματα και καταστάσεις που μοιάζουν να αντλούν την έμπνευσή τους από τη σημερινή πραγματικότητα στην Ιταλία. Αναφορές γίνονται στην πεποίθηση της επικινδυνότητας του ξένου, στις διαφωνίες των αρμοδίων για την αντιμετώπιση της διασποράς της ασθένειας, στη σπασμωδική αναζήτηση του «ασθενή μηδέν», στα trolls, στις δήθεν θαυματουργές θεραπείες, στον αγώνα για την εξασφάλιση των ειδών πρώτης ανάγκης.

 

Δημοσιογράφος περιμένει μπροστά από το Εθνικό Ινστιτούτο για Μολυσματικές Ασθένειες στη Ρώμη, όπου κρατούνταν σε απομόνωση δύο Κινέζοι τουρίστες θετικοί στον κορονοϊό, στις 31 Ιανουαρίου 2020. [Andreas Solaro/AFP]

 

Ωστόσο αυτό που ανησυχεί περισσότερο τον διευθυντή του Λυκείου Volta, όπως ο ίδιος τονίζει στο μήνυμά του, είναι ότι ακόμη και σήμερα παρόμοιες καταστάσεις δηλητηριάζουν την κοινωνική ζωή και ξυπνούν τα πιο αταβιστικά ένστικτα του ανθρώπου. Το μήνυμα του Μιλανέζου καθηγητή έγινε, όπως ήταν αναμενόμενο, viral στην Ιταλία, αφού μίλησε στη καρδιά πολλών Ιταλών που, συνειδητά η ασυνείδητα, συνέδεσαν την επιδημία κορονοϊού με τους εφιάλτες που γεννούσε στην παιδική τους ηλικία το ανάγνωσμα των περιγραφών του Μαντσόνι.

Και πράγματι τις θυμόμαστε όλοι, όσοι μαθητεύσαμε σε ιταλικό σχολείο, τις ωμές περιγραφές, που αναφέρονταν μεταξύ των άλλων στην κατάσταση που επικρατούσε στο νοσοκομείο Lazzaretto, το νοσοκομείο αναφοράς της εποχής όπου νοσηλεύονταν οι μολυσμένοι, αλλά και στην αποξένωση που βίωναν όσοι πλήττονταν από την πανώλη.

Ιστορίες καθημερινής τρέλας

Αν και έχουν περάσει αιώνες από την επιδημία που κόστισε τη ζωή σε πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους στη γειτονική χώρα, ορισμένες εμπειρίες που συλλέξαμε από σημερινούς κατοίκους ιταλικών μεγαλουπόλεων μοιάζουν να ξεπηδούν από το μυθιστόρημα του Μαντσόνι.

«Είχα αποφασίσει, παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειάς μου», μου διηγήθηκε ο Mario C, «να ταξιδέψω από τη Ρώμη στο Μιλάνο όπου ζω περιστασιακά και εργάζομαι για να πραγματοποιήσω μια σημαντική συνάντηση με έναν πελάτη. Επέλεξα να ταξιδέψω με το πρωινό τρένο. Όταν φτάσαμε έξω από την Μπολόνια το τρένο σταμάτησε για πολλή ώρα. Πληροφορηθήκαμε ότι περιμένουμε ένα ασθενοφόρο να παραλάβει τον μηχανοδηγό που βήχει ασταμάτητα και νιώθει έντονη αδιαθεσία.

 

Επιβάτες περιμένουν στον σταθμό τρένων του Μιλάνο, όπου έχουν ληφθεί αυστηρά μέτρα ασφαλείας, στις 25 Φεβρουαρίου 2020. [Andreas Solaro/AFP]

 

Το ασθενοφόρο παρέλαβε τον ασθενή, ύποπτο κρούσμα κορονοϊού, όπως διαδόθηκε μεταξύ των επιβατών, και άνθρωποι με στολές και μάσκες ανέβηκαν στο τρένο για να απολυμάνουν όλες τις αμαξοστοιχίες. Εκεί άρχισε και η ταλαιπωρία μας, αφού, παρά τις διαβεβαιώσεις του υγειονομικού προσωπικού, κανένας δεν θέλησε να αντικαταστήσει τον μηχανοδηγό και να καθήσει στη θέση του. Περπατήσαμε έτσι 4 χιλιόμετρα ως το σταθμό της Μπολόνια και μετά από αρκετές ώρες επιβιβαστήκαμε σε άλλο τρένο. Έφτασα στο Μιλάνο το βράδυ, κατάκοπος και απορημένος».

Μια αντίστοιχη ταλαιπωρία περίμενε και τον Alessandro B, δημοσιογράφο και παρουσιαστή του κεντρικού δελτίου της RAI. Το βραδύ του περασμένου Σαββάτου συνόδεψε τον φίλο του στις Πρώτες Βοήθειες κεντρικού νοσοκομείου της ιταλικής πρωτεύουσας. Ο τελευταίος παραπονιόταν για έντονους πόνους στην κοιλιακή χώρα. Ύστερα από ώρες αναμονής στο νοσοκομείο, του έγινε διάγνωση οξειάς γαστρεντερίτιδας και αφού έλαβε τις πρώτες βοήθειες και ολοκληρώθηκαν οι εξετάσεις του, του επιτράπηκε να επιστρέψει στο σπίτι. Έχοντας περάσει μια δύσκολη νύχτα, οι δυο άντρες επιχείρησαν να καλέσουν ένα ραδιοταξί για να επιστρέψουν στην οικία τους. Ύστερα από μεγάλη αναμονή, η τηλεφωνήτρια αναγκάστηκε να τους διαμηνύσει ότι κανένας οδηγός δεν επρόκειτο να τους παραλάβει από το Πρώτων Βοηθειών του συγκεκριμένου νοσοκομείου. Χρειάστηκε έτσι να επιστρέψουν στο σπίτι με τα πόδια…

Και μια ψύχραιμη φωνή

Υπάρχουν βεβαία και οι πιο ψύχραιμοι στη γειτονική χώρα. Ανάμεσά τους η Anda C, που απεύθυνε μέσω facebook ένα μήνυμα στους φίλους της ανά τον κόσμο, που είχαν εκφράσει την ανησυχία τους για την υγεία της οικογένειάς της. Η ιδία ζει στη Ρώμη, ο σύζυγός της ωστόσο είναι από το Μιλάνο, όπου εργάζονται και τρία από τα τέσσερά τους παιδιά.

«Είμαστε όλοι καλά φίλοι μου», γραφεί η Anda. «Αυτή παιδιά είναι μια γρίπη και όχι μια μάστιγα. Και για να είμαστε ειλικρινείς δεν είναι και η χειρότερη γρίπη. Επίσης το ιταλικό σύστημα υγείας παρά όσα λέγονται είναι από τα καλύτερα στον κόσμο. Για να καταλάβετε η ποιότητα των δημόσιων ιταλικών υπηρεσιών υγείας είναι ανώτερη από εκείνη των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας και πάνω από όλα 100% δωρεάν, αφού η υγεία στην Ιταλία είναι αδιαμφισβήτητο δικαίωμα για όλους μας, ακόμη και για αυτούς που επισκέπτονται τη χώρα». Το Μιλάνο και η Βενετία, προσθέτει η Anda C, «δεν ελέγχονται από την αστυνομία και τον στρατό, ο κόσμος εκεί ζει, ερωτεύεται, περπατάει στους δρόμους και εργάζεται όπως πάντα. Οι αρμόδιοι αποφάσισαν να αναβάλλουν εκδηλώσεις και να αναστείλουν κάποιες δραστηριότητες που εμπλέκουν μεγάλο μέρος της κοινότητας, να κλείσουν δηλαδή τα σχολεία, τα γυμναστήρια, τους κινηματογράφους, τα θέατρα για να περιοριστεί ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού. Πράγματι έχουμε τα περισσότερα κρούσματα στην Ευρώπη διότι πραγματοποιήσαμε πάνω από 10.000 ελέγχους, πολύ περισσότερους αναλογικά με τον πληθυσμό από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και από τις ΗΠΑ».

Καθησυχαστικό το μήνυμα της Anda, αν και ίσως υπερβολικά αισιόδοξο. Έτσι κυλά ωστόσο η ζωή στην Ιταλία –τη χώρα που οι New York Times αποκάλεσαν πρόσφατα «εργαστήριο του κορονοϊού στην Ευρώπη»– αυτές τις δύσκολες ημέρες, που η αντιπαράθεση ανάμεσα σε κινδυνολόγους και ψύχραιμους γεμίζει τις σελίδες των εφημερίδων και κατακλύζει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Εικόνα casalotti
Γεννημένη στο Μιλάνο, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1986. Eίναι ιδρυτικό μέλος της Ligue Internationale Anti-prohibitionniste. Έχει συνεργαστεί με την Καθημερινή, την Αυγή, την Ελευθεροτυπία, και στην Ιταλία με το L’Espresso. Από το 2010 είναι μόνιμος συνεργάτης της Rainews 24.

ΠΑΣΚΚΕΔΙ

Πανελλήνιο Σωματείο Καταστημάτων και Καταναλωτών Εστίασης και Διασκέδασης. Εξειδικευμένο portal ενημέρωσης για τον κλάδο της Εστίασης και τους καταναλωτές.


ΚΑΛΕΣΤΕ ΜΑΣ