Η κατάσταση των ελληνικών δασών και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των πυρκαγιών

5 Ιουνίου, 2022
fotia-twra

Τα παραγωγικά δάση της Ελλάδας (δάση ερυθρελάτης, ελάτης, οξιάς και μαύρης πεύκης) αναμένεται να μειωθούν κατά 6% περίπου μέχρι το 2100

του Στέφανου Τσιάρα*

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2022, που φιλοξενείται στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, έχει τεράστια συμβολική σημασία, καθώς συμπίπτει με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τη Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης (1972).

Το κεντρικό σύνθημα για τη φετινή παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος είναι “Μόνο Μία Γη” – Only one Earth, τίτλος που ταυτίζεται με το θέμα της Συνδιάσκεψης της Στοκχόλμης το 1972, σε μια ακόμη κίνηση έντονου συμβολισμού. Η συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης αποτελεί σταθμό για την έναρξη του περιβαλλοντικού διαλόγου και τη δημιουργία περιβαλλοντικού θεσμικού πλαισίου και ήταν η απαρχή για περιβαλλοντική δράση σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Στο επίκεντρο της συνδιάσκεψης βρέθηκαν οι αλληλεπιδράσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον. Η προσέγγιση των περιβαλλοντικών θεμάτων έγινε από κοινωνική σκοπιά και αναδείχθηκε η ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τις αναπτυξιακές επιλογές. Η Ημέρα Περιβάλλοντος 2022 δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε έναν βιώσιμο τρόπο ζωής, ο οποίος βρίσκεται σε αρμονία με τη φύση.

Στο πλαίσιο αυτό τα δάση μπορούν να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς είναι απαραίτητα για την υγεία του πλανήτη και την ευημερία των ανθρώπων, ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή όπου η κλιματική κρίση επηρεάζει όλα τα οικοσυστήματα της Γης. Είναι γνωστό ότι η αειφορική διαχείριση των δασών και η αειφορική χρήση των πόρων του δάσους αποτελούν σημαντικά όπλα στη μάχη απέναντι στην κλιματική αλλαγή και συμβάλλουν στην ευημερία τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών γενιών, και συνεπώς στην επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στη χώρα μας έχει καταγραφεί εισχώρηση ξηρανθεκτικών και εύφλεκτων δασικών ειδών σε ορεινά δάση και αυτό θα έχει επίδραση στην ανάπτυξη και εξέλιξη των δασικών πυρκαγιών. Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την ένταση των δασικών πυρκαγιών με τα ακραία καιρικά φαινόμενα (πολύ υψηλές θερμοκρασίες, πολύ χαμηλές σχετικές υγρασίες, θυελλώδεις άνεμοι κλπ.), επεκτείνει τη γεωγραφική εξάπλωση πυρκαγιών, αλλά και επιμηκύνει την περίοδο υψηλού κινδύνου.

Είναι σαφές ότι η κλιματική αλλαγή δημιουργεί νέες, ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών και συνεπώς η Πολιτεία θα πρέπει να επενδύσει περισσότερο στην πρόληψη παρά στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, με έργα αντιπυρικής προστασίας όπως για παράδειγμα η συντήρηση των αντιπυρικών ζωνών, η συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου, οι εργασίες διαχείρισης της χαμηλής βλάστησης και η ασφαλής διαχείριση των υπολειμμάτων υλοτομίας.

Είναι επίσης γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή οδηγεί στην ερημοποίηση μεγάλων τμημάτων της χώρας μας (https://www.kathimerini.gr/society/93887/erimopoioyntai-megales-perioches-tis-choras/). Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, κάθε χρόνο χάνονται περίπου 13 εκατομμύρια εκτάρια δασικών εκτάσεων σε ολόκληρο των πλανήτη και για αυτό στο πλαίσιο υλοποίησης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και πιο συγκεκριμένα του Στόχου 15 (Ζωή στη Στεριά) είναι επιτακτική ανάγκη η συγκράτηση της αποδάσωσης, η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων δασών και η προστασία των ενδιαιτημάτων.

Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC 2014), η ανθρώπινη επίδραση στο κλιματικό σύστημα είναι σαφής και εμφανής από τις αυξανόμενες συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα και στην παρατηρούμενη άνοδο της θερμοκρασίας. Το Σχήμα 1 αποτυπώνει τη διαχρονική αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη από το έτος 1880 μέχρι το έτος 2020. Παρατηρείται μεγάλος ρυθμός αύξησης από το έτος 1980 και μετά.

Σχήμα 1. Αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη (Πηγή: https://climate.nasa.gov/)

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί λήψη μέτρων περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και προσαρμογής σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο. Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις προτεραιότητες της ελληνικής κυβέρνησης. Οι δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής οφείλουν να εμπεριέχουν μία αλλαγή του υφιστάμενου αναπτυξιακού μοντέλου, προς την κατεύθυνση μιας βιώσιμης, πράσινης οικονομίας χαμηλών ή και μηδενικών  εκπομπών άνθρακα με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας. Η ανάπτυξη του μοντέλου αυτού θα πρέπει να στηριχθεί στον οριζόντιο συντονισμό των πολιτικών μετριασμού αλλά και προσαρμογής, στους τομείς της ενέργειας, της βιομηχανίας, της γεωργικής παραγωγής και σε πολλούς άλλους. Το κόστος του περιορισμού των εκπομπών και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μπορεί να φαίνεται αρχικά υψηλό, αλλά είναι πολύ χαμηλό σε σύγκριση με το κόστος που θα αναγκαστούμε να καταβάλουμε λόγω απραξίας.

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδας, η κλιματική αλλαγή θα έχει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, όπως ασθένειες, μετανάστευση, μείωση της αγροτικής παραγωγής, άνοδος της τιμής των προϊόντων, απώλεια θέσεων εργασίας κλπ. Καταδεικνύεται η ανάγκη για την άμεση λήψη μέτρων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, όπως για παράδειγμα η ανάσχεση της ανοδικής πορείας της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μέσω της μείωσης των εκπομπών του αερίου του θερμοκηπίου, καθώς και δράσεων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή με στόχο των περιορισμό των επιπτώσεών της.

Η Τράπεζα της Ελλάδας ίδρυσε το 2009 την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ), η οποία απαρτίζεται από επιστήμονες με ποικίλα γνωστικά αντικείμενα και ασχολείται συστηματικά με τη μελέτη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, εκπονώντας έρευνες και υλοποιώντας ποικίλες δράσεις για τη διάδοση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Σε μελέτη της ΕΜΕΚΑ (2011) προβλέπεται ότι μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα η θερμοκρασία στην Ελλάδα θα σημειώσει σημαντική άνοδο, ενώ παράλληλα το ύψος του υετού αναμένεται να συνεχίσει μειούμενο. Επίσης προβλέπεται αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά 0,2 έως 2 μέτρα μέχρι το έτος 2100.

Η κλιματική αλλαγή θα έχει αρνητική επίδραση στον τομέα των υδάτινων πόρων στην Ελλάδα, μειώνοντας την τροφοδοσία και την ανανέωση του νερού στους υδροφόρους ορίζοντες λόγω της μείωσης των βροχοπτώσεων. Σημαντικά προβλήματα αναμένεται να παρατηρηθούν στον τομέα της αλιείας εξαιτίας της μείωσης των αλιευμάτων, με τον τομέα της αλιείας να καταγράφει απώλειες εισοδημάτων περίπου 8 εκατομμυρίων ευρώ.

Η γεωργία επίσης θα πληγεί σοβαρά από την κλιματική αλλαγή εξαιτίας της ερημοποίησης των εδαφών και των άμεσων επιπτώσεων στις βασικές καλλιέργειες στην Ελλάδα (σιτάρι, βαμβάκι, αραβόσιτος, ελιά και αμπέλια). Σύμφωνα με το ακραίο σενάριο της ΕΜΕΚΑ (2011), οι ζημιές για τον γεωργικό τομέα θα ξεπεράσουν το 10% του ΑΕΠ της Ελλάδας.

Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, τα παραγωγικά δάση της Ελλάδας (δάση ερυθρελάτης, ελάτης, οξιάς και μαύρης πεύκης) αναμένεται να μειωθούν κατά 6% περίπου μέχρι το 2100, με αντίστοιχη μείωση της παραγόμενης ξυλείας και την περαιτέρω οικονομική συρρίκνωση του δασικού τομέα στην Ελλάδα. Παράλληλα, αναμένεται αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών κατά τη θερινή περίοδο και αντίστοιχη αύξηση των καμένων δασικών εκτάσεων κατά 15% περίπου, αυξάνοντας κατά περίπου 60 εκατομμύρια ευρώ το σχετικό κόστος κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών και της αποκατάστασης των ζημιών.

Παρόμοιες είναι και οι εκτιμήσεις της μελέτης του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δασών, σύμφωνα με την οποία ο κίνδυνος από τις δασικές πυρκαγιές αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, κυρίως εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Στις 2-3 Ιουνίου 2022, λίγες μόνο ημέρες νωρίτερα από την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος η οποία γιορτάζεται στις 5 Ιουνίου, έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στη Στοκχόλμη της Σουηδίας η επόμενη συνδιάσκεψη για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη (Στοκχόλμη +50), στην επέτειο των πενήντα χρόνων από την πρώτη Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης (1972), η οποία άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιμετωπίζει το περιβάλλον.

Η Συνδιάσκεψη Στοκχόλμη +50 (Stockholm +50) θα αναγνωρίσει τη σημασία της πολύπλευρης προσέγγισης για την αντιμετώπιση της τριπλής κρίσης που αντιμετωπίζει ο πλανήτης -κλιματική, περιβαλλοντική και κρίση ρύπανσης- και φιλοδοξεί να πυροδοτήσει την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Μεταξύ των βασικών δράσεων συγκαταλέγονται η επιτάχυνση της εφαρμογής της δεκαετίας της δράσης των Ηνωμένων Εθνών (UN Decade of Action) για την επίτευξη των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης στο πλαίσιο υλοποίησης της Ατζέντας 2030, την υλοποίηση της Συμφωνίας του Παρισιού, την υλοποίηση του παγκόσμιου θεσμικού πλαισίου για τη βιοποικιλότητα μετά το έτος 2020, και να ενθαρρύνει την υιοθέτηση πράσινων σχεδίων ανάκαμψης που θα αφορούν στη μετά COVID-19 εποχή (https://www.stockholm50.global/).

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (World Environment Day) γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου από το 1974, ύστερα από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Κάθε χρόνο φιλοξενείται σε διαφορετική χώρα και είναι αφιερωμένη σε διαφορετικό θέμα, ανάλογα με την επικαιρότητα.

*Ο Στέφανος Τσιάρας είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας.

 

 

Για το voria.gr


ΠΑΣΚΚΕΔΙ

Πανελλήνιο Σωματείο Καταστημάτων και Καταναλωτών Εστίασης και Διασκέδασης. Εξειδικευμένο portal ενημέρωσης για τον κλάδο της Εστίασης και τους καταναλωτές.


ΚΑΛΕΣΤΕ ΜΑΣ