Αφιέρωμα: O πρίγκιπας Φίλιππος, η Ελλάδα και ο γάμος με την Ελισάβετ
Με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄, κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο της Αθήνας τον Μάρτιο του 1965.(Φωτ. AP Photo)
Διαβάστε ακόμη: Βρετανία: Απεβίωσε ο πρίγκιπας Φίλιππος
Ο Φίλιππος έμελλε να έχει μια σκληρή παιδική και εφηβική ηλικία, η οποία άφησε ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή και στον χαρακτήρα του, ανδρώθηκε ουσιαστικά άπατρις και έγινε τελικά μέλος της ισχυρότερης βασιλικής οικογένειας του πλανήτη, ως σύζυγος της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄ του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το έβδομο παιδί
Ο πρίγκιπας Ανδρέας ήταν το έβδομο παιδί του βασιλιά Γεωργίου Α΄ (ανήλθε στον θρόνο το 1863, δεύτερος κατά σειρά βασιλιάς της νεότερης Ελλάδας μετά τον Όθωνα) και της βασίλισσας Όλγας (απόγονος της αυτοκρατορικής οικογένειας της Ρωσίας). Η σύζυγός του, πριγκίπισσα Αλίκη του Μπάτενμπεργκ, ήταν εγγονή της βασίλισσας Βικτωρίας της Βρετανίας, γεννήθηκε στο κάστρο του Ουίνδσορ και μεγάλωσε μεταξύ Γερμανίας, Αγγλίας και Μάλτας. Ήταν κωφή, έμαθε όμως να επικοινωνεί διαβάζοντας τα χείλη των συνομιλητών της και μιλούσε άπταιστα αγγλικά και γερμανικά.
Φυγή από την Ελλάδα
Ο Ανδρέας αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων και ακολούθησε στρατιωτική καριέρα ως αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στην εκστρατεία στη Μικρά Ασία. Επέστρεψε στην Ελλάδα πριν από τη λήξη της Μικρασιατικής Εκστρατείας και μετά την επανάσταση του Πλαστήρα συνελήφθη και δικάστηκε από έκτακτο στρατοδικείο ως ένας εκ των υπαιτίων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Καταδικάστηκε σε θάνατο, γλίτωσε ωστόσο τον τουφεκισμό έπειτα από παρέμβαση του βασιλιά της Αγγλίας και η ποινή του μετατράπηκε σε εξορία. Μεταφέρθηκε στο Φάληρο, από όπου αναχώρησε με το βρετανικό αντιτορπιλικό «Καλυψώ» για την Ιταλία. Το πλοίο σταμάτησε στην Κέρκυρα, όπου διαβιούσε η οικογένειά του –το ανάκτορο τους είχε παραχωρηθεί από τον βασιλιά Γεώργιο–, για να την παραλάβει. Ο θρύλος λέει ότι ο ενάμισι έτους πρίγκιπας Φίλιππος φυγαδεύτηκε μέσα σε ένα καφάσι φρούτων.
Η οικογένεια εγκαταστάθηκε τελικά στη Γαλλία, ως φιλοξενούμενη πλούσιων συγγενών. Το 1930, η μητέρα του διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια και μπήκε σε άσυλο. Οι αδελφές του παντρεύτηκαν η μία μετά την άλλη Γερμανούς ευγενείς με βασιλικές ρίζες και μετακόμισαν στη Γερμανία, ενώ και ο πατέρας του εγκατέλειψε το Παρίσι και εγκαταστάθηκε στο Μόντε Κάρλο. Παρότι δεν υπήρξαν ποτέ μια δεμένη, ευτυχισμένη οικογένεια, ήταν η μόνη οικογένεια που είχε γνωρίσει ο 10χρονος Φίλιππος, ο οποίος πια απέμεινε ουσιαστικά μόνος. Σταδιακά αποξενώθηκε και από τους δύο γονείς του. Πέρασε λίγα χρόνια σε ένα γερμανικό σχολείο, ιδιοκτησίας ενός από τους γαμπρούς του, και στη συνέχεια στο Γκόρντονστουν της Σκωτίας. Μετά την αποφοίτησή του, κατετάγη στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό και αποφοίτησε από το Βασιλικό Ναυτικό Κολέγιο Μπριτάνια ως ο καλύτερος δόκιμος της σειράς του. Έλαβε μέρος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συμμετείχε στη Μάχη της Κρήτης και στη Ναυμαχία του Ταινάρου –έχει τιμηθεί με τον Ελληνικό Πολεμικό Σταυρό– και ήταν παρών κατά την υπογραφή της παράδοσης της Ιαπωνίας στον κόλπο του Τόκιο.
Ο γάμος με την Ελισάβετ
Το 1939, ο βασιλιάς Γεώργιος ΣΤ΄, η σύζυγός του βασίλισσα Ελισάβετ και οι δύο κόρες τους, πριγκίπισσες Ελισάβετ και Μαργαρίτα, επισκέφθηκαν το Βασιλικό Ναυτικό Κολέγιο Μπριτάνια, όπου φοιτούσε τότε ο Φίλιππος. Με παραίνεση του θείου του, λόρδου Λούις Μαουντμπάτεν –μικρότερος αδελφός της μητέρας του Αλίκης, ο οποίος είχε αναλάβει την κηδεμονία του–, ο Φίλιππος ανέλαβε να συνοδεύσει τις κόρες του βασιλιά κατά τη διάρκεια της επίσκεψης. Η 13χρονη τότε Ελισάβετ τον ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και οι δυο τους ξεκίνησαν να αλληλογραφούν.
Τον Μάρτιο του 1947, ο Φίλιππος εγκατέλειψε τους ελληνικούς και δανικούς βασιλικούς τίτλους του, υιοθέτησε το επώνυμο Μαουντμπάτεν και απέκτησε τη βρετανική υπηκοότητα. Ο γάμος του με την Ελισάβετ τελέστηκε στο Αβαείο του Ουέστμινστερ στις 20 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου. Την ημέρα του γάμου, ο βασιλιάς Γεώργιος του απένειμε τον τίτλο του Δούκα του Εδιμβούργου.
Ο γάμος αυτός παραλίγο να μη γίνει και τα σχέδια του θείου του, λόρδου Μαουντμπάτεν, να ναυαγήσουν, όταν λίγους μήνες μετά τη γνωριμία των δύο νέων η μητέρα του Φίλιππου, Αλίκη, τον ενημέρωσε ότι ο γιος της είχε δεχτεί την πρόσκλησή της να επιστρέψει στην Ελλάδα –όπου η ίδια είχε πια εγκατασταθεί μετά τη νοσηλεία της– και να μείνει μόνιμα εκεί. Λέγεται ότι ο Φίλιππος είχε τότε ταξιδέψει στην Αθήνα για να τη δει. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Φίλιππος λάμβανε διαταγή τοποθέτησης σε ναυτικό πόστο, η οποία τον απέτρεψε από την επιστροφή στην Ελλάδα και κράτησε ανοιχτό τον δρόμο για την καρδιά της Λίλιμπετ, όπως αποκαλούσε πάντα την Ελισάβετ.
Έκτοτε οι επισκέψεις του στη γενέτειρά του μετριούνται στα δάχτυλα. Βρέθηκε στην Αθήνα στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κάνοντας χρήση ολιγοήμερης άδειας επισκέφθηκε τον ξάδερφό του βασιλιά Γεώργιο Β΄ και έμεινε στο Τατόι. Είναι ενδιαφέρον το ότι, επειδή ο βασιλιάς Γεώργιος δεν είχε παιδιά και μέχρι να αποκτήσει παιδί ο αδερφός του, Παύλος, που τον διαδέχθηκε μετά τον θάνατό του, για ένα μικρό διάστημα ο Φίλιππος υπήρξε διάδοχος του ελληνικού θρόνου.
Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1950, Φίλιππος και Ελισάβετ ταξίδεψαν στην Ελλάδα ως προσκεκλημένοι του ξαδέρφου του βασιλιά Παύλου και της βασίλισσας Φρειδερίκης. Από τη Μάλτα, όπου υπηρετούσε ο Φίλιππος, έφτασαν στο Φάληρο, όπου τους υποδέχθηκε το βασιλικό ζεύγος και πλήθος κόσμου. Επιβιβάστηκαν σε ανοιχτό αυτοκίνητο και οδηγήθηκαν στο Τατόι. Στη διάρκεια της μιας εβδομάδας που έμειναν στην Αθήνα, επισκέφθηκαν το Κοινοβούλιο, το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου, όπου η Ελισάβετ κατέθεσε στεφάνι, αλλά και την Ακρόπολη. Το 1964, ως βασιλικός σύζυγος πια, ο Φίλιππος με τα παιδιά του, πρίγκιπα Κάρολο και πριγκίπισσα Άννα, παρευρέθηκε στον γάμο του βασιλιά Κωνσταντίνου και της Άννας Μαρίας, ενώ εικάζεται ότι πραγματοποίησε επίσκεψη-αστραπή στην Αθήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών, για να μεταφέρει τη μητέρα του στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ. Η Αλίκη ζούσε στην Ελλάδα ήδη από την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και προσέφερε σημαντικό φιλανθρωπικό έργο τόσο στη διάρκεια της Κατοχής όσο και στις δεκαετίες που ακολούθησαν. Η τελευταία του επίσκεψη ήταν το 1981, όταν παρέστη στην κηδεία της βασίλισσας Φρειδερίκης.
Σε ερωτήσεις που κατά καιρούς τού έχουν απευθύνει δημοσιογράφοι έχει δηλώσει ότι είναι Δανός και μία φορά επέλεξε την αινιγματική απάντηση «είμαι Έλληνας, αλλά…», χωρίς να διευκρινίσει τα συναισθήματά του για τη γενέτειρά του, την οποία εικάζεται ότι έχει συνδέσει με τον ξεριζωμό και τη διάλυση της οικογένειάς του.
Πρίγκιπας Φίλιππος: Γιατί δεν επισκέφθηκε με τη βασίλισσα Ελισάβετ ποτέ επίσημα την Ελλάδα
Σε ηλικία 99 ετών άφησε την τελευταία του πνοή ο Πρίγκιπας Φίλιππος, Δούκας του Εδιμβούργου. Ο σύζυγος της βασίλισσας Ελισάβετ, ο οποίος αποτέλεσε το μακροβιότερο μέλος της βρετανικής βασιλικής οικογένειας, αντιμετώπιζε τον τελευταίο καιρό αρκετά προβλήματα υγείας και είχε παραμείνει στο νοσοκομείο για 28 μέρες, μετά την επέμβαση καρδιάς.
Σύμφωνα με το «Reader’ Digest», θα ενεργοποιηθεί το πρωτόκολλο «Forth Bridge», το οποίο προβλέπει ότι από σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο μπαίνει σε μια εθνική περίοδο πένθους, που θα διαρκέσει μέχρι την κηδεία του Φίλιππου. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, απηύθυνε διάγγελμα προς τον λαό της Βρετανίας, τονίζοντας ότι ο πρίγκιπας «ενέπνευσε τις ζωές αμέτρητων νέων ανθρώπων».
Ωστόσο, ο πρίγκιπας Φίλιππος και η βασίλισσα Ελισάβετ, αν και είχαν γυρίσει ολόκληρο τον κόσμο, επίσημα δεν επισκέφθηκαν ποτέ την Ελλάδα. Ας δούμε το γιατί. Ο πρίγκιπας Φίλιππος ήταν το τέταρτο παιδί του πρίγκιπα Ανδρέα και της πριγκίπισσας Αλίκης de Battenberg και όταν γεννήθηκε του απονεμήθηκε ο τίτλος πρίγκιπας Φίλιππος της Ελλάδας και της Δανίας. Ήταν ο μοναδικός γιος του ζεύγους. Ο Φίλιππος ήταν εγγονός του βασιλιά Γεωργίου Α’ της Ελλάδας, ο οποίος δολοφονήθηκε το 1913, και εξάδελφος των βασιλέων Γεωργίου Β’ και Παύλου.
Ο πρίγκιπας Φίλιππος πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Γαλλία, ενώ στη συνέχεια βρέθηκε για λίγα χρόνια σε ένα γερμανικό σχολείο και συνέχισε τις σπουδές του στη Σκωτία. Ως μέλος του βρετανικού βασιλικού ναυτικού ο πρίγκιπας Φίλιππος συμμετείχε στη Μάχη της Κρήτης και στη Ναυμαχία του Ταινάρου για την οποία τιμήθηκε με τον Ελληνικό Πολεμικό Σταυρό. Πριν από την ανακοίνωση του γάμου του με την Ελισάβετ, παραιτήθηκε των ελληνικών βασιλικών τίτλων και του ορθοδόξου δόγματος και πήρε βρετανική υπηκοότητα, ενώ άλλαξε και το όνομά του σε Φίλιππο Mountbatten. Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι γιατί η βασίλισσα, δεν έχει επισκεφθεί ποτέ επίσημα την Ελλάδα, πατρίδα του συζύγου της.
Και τονίζουμε το επίσημα, γιατί ανεπίσημα το βασιλικό ζεύγος έχει πατήσει στα ελληνικά χώματα: Ο Φίλιππος βρέθηκε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να επισκεφθεί τον ξάδερφό του βασιλιά Γεώργιο Β’. Επίσης, τον Δεκέμβριο του 1950, νυμφευμένος πια με την τότε πριγκίπισσα Ελισάβετ προσκλήθηκαν από τον εξάδερφο του Φιλίππου, βασιλιά Παύλου και της βασίλισσας Φρειδερίκης.
Το 1964, ως βασιλικός σύζυγος, ο Φίλιππος με τον πρίγκιπα Κάρολο και πριγκίπισσα Άννα, παρευρέθηκε στον γάμο του βασιλιά Κωνσταντίνου και της Άννας Μαρίας και το το 1965 ο Φίλιππος είχε επισκεφθεί την Ελλάδα στα πλαίσια της επετείου της 25ης Μαρτίου.
Η επίσημη απουσία της βασίλισσας – λέγεται ανεπίσημα ότι – έχει να κάνει με την κακή πορεία και το τέλος του βασιλικού θεσμού στη χώρα μας, αλλά και την καταδίκη του πατέρα του Φιλίππου από το Στρατοδικείο μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Το 1922, όταν ο πρίγκιπας Φίλιππος ήταν ενός έτους, η οικογένειά του εξορίστηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και κατέφυγε στη Γαλλία, όπου άλλαξαν το επώνυμό τους σε Mountbatten. Οι ιστορικοί και οι γνώστες των ζητημάτων του Παλατιού της Βρετανίας, υποστηρίζουν ότι, Φίλιππος είχε άσχημες εντυπώσεις από την Ελλάδα, από τις διηγήσεις των οικείων του, γιατί «οδήγησαν σε δίκη τον πατέρα του – πρίγκιπα Ανδρέα – που λίγο έλλειψε να πεθάνει στο εκτελεστικό απόσπασμα».
«Ἀπαίσιοι πραγματικῶς εἶναι οἱ ἐδῶ Ἕλληνες»
Είναι χαρακτηριστικό ότι και ο «βασιλόπαις» Ανδρέας, πατέρας του εκλιπόντος Φιλίππου δεν έτρεφε συμπάθεια για τους Έλληνες.
Ο Ανδρέας δεν ακολούθησε τους «6» στο εκτελεστικό απόσπασμα στου Γουδή, χάρις στη μεσολάβηση της κυβέρνησης της Αγγλίας. Αμέσως μετά την καταδίκη του, ο Ανδρέας και η σύζυγός του Αλίκη αναχώρησαν με το βρετανικό αντιτορπιλικό «Καλυψώ», το οποίο κατέπλευσε από τον Φαληρικό όρμο στην Κέρκυρα για να παραλάβει την υπόλοιπη οικογένειά του και μετά κατευθύνθηκε προς την Ιταλία. Ο πρίγκιπας εγκαταστάθηκε σε προάστιο του Παρισιού, υπό την προστασία των Άγγλων.
Η επιστολή που εστάλη στον φίλο του Ιωάννη Μεταξά (1921) και αργότερα παρέθεσε ο τελευταίος στο Ημερολόγιό του, δείχνει τα αισθήματα του Βασιλόπαιδος Ανδρέα προς τους… ομοεθνείς του: «Ἀπαίσιοι πραγματικῶς εἶναι οἱ ἐδῶ Ἕλληνες, ἐκτὸς ἐλαχίστων. Ἐπικρατεῖ Βενιζελισμὸς ὀγκώδης καὶ κατὰ τὴν 15ην Δεκεμβρίου εἶχον κλείσει σχεδὸν ὅλα τὰ καταστήματα. Θὰ ἤξιζε πράγματι νὰ παραδώσωμεν τὴν Σμύρνην εἰς τὸν Κεμὰλ διὰ νὰ τοὺς πετσοκόψῃ ὅλους αὐτοὺς τοὺς ἀχρείους, οἱ ὁποῖοι φέρονται οὕτω κατόπιν τοῦ φοβεροῦ αἵματος ὅπερ ἐχύσαμεν ἐδῶ. Αἵματος τῆς Παλαιᾶς Ἑλλάδος δέ, διότι ὅλα τὰ παιδιὰ τῶν ὁπωσδήποτε καλυτέρων οἰκογενειῶν τῶν ἐνταύθα ὑπηρετοῦν εἰς τὴν Σμύρνην καὶ τὰ μετόπισθεν, ἀλλοίμονον δὲ ἂν ἓν οἱονδήποτε τμῆμα εὑρεθῇ σχηματισμένον μόνον ἀπὸ Μικρασιάτας καὶ ἐνώπιον τοῦ ἐχθροῦ…».
